حال موانع ارتباط مؤثر در آثار رسیده از امام رضا را به قدر بضاعت بازخوانی خواهیم کرد

موانع درونی

برخی موانع ارتباط اثر بخش از درون انسان نشأت می گیرند و به نوعی موجب میشوند به فرایند انتقال پیام آسیب رسانده شود؛ به گونه ای که یا به شخصیت فرستنده و بعضا گیرنده پیام لطمه میزند یا موجب شنیده نشدن پیام در انتهای مسیر انتقال پیام میشود.

۱۳6

شیطان و نفس اماره

از شیطان دشمن قسم خورده انسان معمولاً به دلیل بداهت دشمنی او صرف نظر می شود. موانعی که در زیر خواهد آمد یا از نفس سرکش انسان ناشی میشود یا پیشکشی از جانب شیطان است که به نوعی هر دو از درون انسان نقش بازدارندگی دارند. در کلام رضوی به زیبایی دیگر باره به وجود این دشمن قسم خورده و آسیبهایی که بر ارتباط بین مؤمنین میگذارد تذکر داده میشود و سپس به سایر آسیبهایی که به ارتباط بین مؤمنین عارض می شود اشاره میشود

يا عَبْدَ الْعَظِيمِ أَبْلَغَ عَنِّى أَوْلِيَائِي السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُمْ أَنْ لَا يَجْعَلُوا لِلشَّيْطَانِ عَلَى أَنْفُسِهِمْ سَبِيلًا وَ مُرْهُمْ بِالصِّدْقِ فِي الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ مُرْهُمْ بِالسُّكُوتِ وَ تَرْكَ الْجِدَالِ فِيمَا لَا يَعْنِيهِمْ وَإِقْبَالِ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَ الْمُزَاوَرَةِ فَإِنَّ ذَلِكَ قُرْبَةٌ إِلَى وَلَا يَشْتَغِلُوا أَنْفُسَهُمْ بِتَمْزِيقِ بَعْضِهِمْ بَعْضاً فَإِنِّي آلَيْتُ عَلَى نَفْسِي إِنَّهُ مَنْ فَعَلَ ذَلِكَ وَ أَسْخَطَ وَلِيا مِنْ أَوْلِيَائِي دَعَوْتُ اللهَ لِيُعَذِّبَهُ فِي الدُّنْيَا أَشَدَّ الْعَذَابِ وَ كان في الآخِرَةِ مِنَ الخاسرين....

ای عبدالعظیم دوستان مرا از من سلام برسان و به آنان بگو در دلهای خود از برای شیطان راهی باز نکنند و آنان را امر کن به راست گویی در گفتار و ادای امانت و سکوت و ترک منازعه و جدال در کارهای بیهوده و امر کن که با یکدیگر آمیزش و رفت و آمد کنند و این عمل آنها موجب نزدیکی به من میشود.

۱۳7

دوستان من نباید اوقات خود را به مخالفت و دشمنی با یکدیگر مشغول سازند من با خویشتن پیمان بسته ام که هر کسی مرتکب این گونه کارها شود یا یکی از دوستانم را مورد خشم و غضب قرار دهد از خداوند بخواهم تا وی را در دنیا به سخت ترین عذاب گرفتار کند و در دیگر سرا از زیانکاران باشد... (1) الامالی، ص ۲۴۷؛ اخبار و آثار حضرت رضامید، ص ۴۷۹)

راه نیافتن شیطان به درون ما در فرازهایی از دعاهای شب جمعه نیز آمده است.

.... وَ لَا تَجْعَلْ لِلشَّيْطَانِ عَلَى عَقْلِي سَبِيلًا وَ لَا لِلْبَاطِل عَلَى عَمَلي دليلا .... (2) ۲ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج ۱، ص ۲۸۰ )

... و برای شیطان راهی علیه خردم و برای باطل رهنمایی علیه کردارم قرار مده.....

نکته دیگر این که امام رضا در کلامش تلویحا عقل و تفکر را در مقابل شیطان قرار میدهد؛ در صورتی که آدمی از قوه تفکر بهره برد، شیطان و اذناب او نمی توانند در او نفوذ کنند این مطلب را از دعای فوق نیز میتوان دریافت