غیبت آن حضرت و حوادث و فتنه های پیش از ظهورش
1 غیبت او و سبب آن
کمال الدین به سندش از امام رضا از پدرانش از پیامبر روایت کرده که در حدیثی - فرمود: قائم از نسل من به سفارشی که از من به او شده است، غیبت می کند. (كمال الدین، ج ۱، ص ۰۵۱)
همان به سندش از امام رضا از پدرانش از علی روایت کرده که فرمود .... اما پس از غیبت آن حضرت و سرگردانی [ شیعه]. (همان، ج ۲، ص ۳۰۴ ، ح ۱۶.)
همان به سندش از ابوالحسن علی بن موسی الرضا روایت کرده که فرمود: گویا شیعیان را میبینم که در هنگام از دست دادن سومین (یعنی امام حسن عسکری ) [امام] از نسل من همانند رمه چراگاه می جویند، اما نمی یابند.
عرض کردم چرا ای فرزند رسول خدا؟ فرمود: زیرا امامشان از آنها غایب می شود. عرض کردم چرا غایب میشود؟ فرمود: چون وقتی با شمشیر قیام کرد بیعت هیچ کس را به گردن نداشته باشد.
55
همان به سندش از امام رضا روایت کرده است که آن حضرت - در حدیثی - فرمود جسم او دیده نمی شود.
الهداية به سندش از ابوالحسن الرضا روایت کرده است که آن حضرت - در حدیثی - فرمود: مهدی قائم فرزند حسن است و جسم او دیده نمی شود.
کمال الدین به سندش از امام رضا روایت کرده است که - در حدیثی - فرمود: چهارمین [امام] از نسل مرا خداوند در پس پرده خود تا آن مدت که خواهد غایب میکند.
همان به سندش از امام رضا روایت کرده که در حدیثی فرمود او پیش از قیامش غیبت میکند.
الارشاد مفید به سندش از امام رضا روایت کرده که در حدیثی فرمود: ... منتقم خون پدر و جدش، و صاحب غیبت است.
علل الشرائع به سندش از امام رضا روایت کرده است که در حدیثی فرمود: ... امامشان از آنها غایب می شود. راوی می گوید: عرض کردم برای چه؟ فرمود برای اینکه بیعت هیچ کس را به گردن نداشته باشد.
كمال الدين ... ابن فضال از امام رضا... روایت کرد که فرمود: خضر از آب زندگی نوشید و از این رو تا زمانی که در صور دمیده شود، زنده است و نمی میرد. او نزد ما می آید و به ما سلام می کند و صدایش را میشنویم اما خودش را نمیبینیم هر جا نامش برده شود حاضر می شود؛ پس هرگاه کسی از شما نامش را برد به او سلام دهد. همچنین هر سال در موسم حج حاضر میگردد و همه اعمال حج را به جا می آورد و در عرفه وقوف میکند و برای دعای مؤمنان آمین می گوید به زودی خداوند او را مونس قائم ما در زمان غیبتش و یار تنهایی او قرار میدهد.
56
2 غربت اسلام در آغاز ظهورش و غربت دوباره آن
كمال الدين ... ابن فضال از امام رضا از پدرانش روایت کرد که پیامبر خدا فرمود اسلام غریبانه آغاز شد و دوباره همانند آغازش غریب خواهد شد پس خوشا به حال غریبان
3 وقوع حتمی فتنه ای سخت و سهمگین
غيبة الطوسی: به سندش از این محبوب از امام ابوالحسن الرضا روایت کرده که در حدیثی - فرمود: ناگزیر فتنه ای سخت و سهمگین رخ خواهد داد که در آن همه دوستان و نزدیکان صمیمی فرو می افتند. این فتنه زمانی به وقوع خواهد پیوست که شیعیان سومین [امام] از نسل مرا از دست دهند که اهل آسمان و اهل زمین برای او می گریند. چه بسیار مؤمنانی که در از دست دادن آن آب گوارا (مقصود از آب گوارا امام منتظر (عج) است. در روایات متواتر از اهل بیت ، در تأویل آیه ۳۰ سوره مبارکه ملک: «بگو به من خبر دهید، اگر آب آشامیدنی شما به زمین فرو رود چه کسی آب روان برایتان خواهد آورد آمده است که امام صادق فرمود یعنی به من خبر دهید، اگر امام شما از میان شما غایب شود چه کسی امام جدیدی برایتان می آورد. ) اندوهناک و جگر سوخته و غمناک اند گویا آنان را میبینم که در اوج ناامیدی اند.
57
4 وقوع چهار حادثه پیش از ظهور آن حضرت
قرب الاسناد ... بزنطی گفت از امام رضا شنیدم که فرمود: پسر ابو حمزه (مقصود ابوالحسن علی بن ابی حمزه سالم بطائنی است. او از محدثان واقفیه و از نخستین کسانی است که واقفی شدند و سرسخت ترین دشمن امام رضا پس از شهادت ابوابراهیم امام کاظم بود. ) مدعی است که جعفر امام صادق گفته است که پدر من قائم (عج) است و جعفر از وقایعی که به فرمان خدا رخ خواهد داد اطلاع نداشته چرا که به خدا سوگند، خداوند تبارک و تعالی به نقل از پیامبرش فرموده است ... و نمی دانم که با من و با شما چه معامله ای خواهد شد جز آنچه را به من وحی میشود پیروی نمی کنم.
ابو جعفر امام باقر میفرمود چهار حادثه پیش از قیام قائم رخ می دهد که نشانه خروج او هستند
58
از این چهار حادثه، سه حادثه اش اتفاق افتاده و یکی باقی مانده است. عرض کردیم قربانت گردیم، اتفاق افتاده ها کدام است؟ فرمود رجبی که در آن فرمانروای خراسان خلع شد رجبی که در آن بر پسر زبیده شوریده شد، و رجبی که در آن محمد بن ابراهیم در کوفه خروج کرد. عرض کردم: رجب چهارم وصل به آن است؟ فرمود: ابو جعفر این گونه فرمود. (یعنی ابو جعفر سربسته گفته و وصل بودن یا نبودن آن را بیان نفرموده است. عبادت خلع شدن فرمانروای خراسان گویا اشاره به خلع شدن مأمون از سوی امین از حکومت و حذف شدن نام او از سکه ها و خطبه ها دارد. دومی اشاره به خلع شدن محمد امین برادر مأمون است، و سومی اشاره به قیام محمد بن ابراهيم بن اسماعیل بن ابراهيم بن حسن (مثنى) بن حسن معروف به ابن طباطبا در کوفه است که ده روز گذشته از جمادى الآخره حدود دویست هجری به وقوع پیوست وی در آغاز ماه رجب ناگهان از دنیا رفت ابوالسرايا به او زهر خوراند - تاريخ الكوفه، ص ۳۷۵ احتمال دارد مراد از عبارت ابوجعفر این گونه فرمود تأیید اتصال رجب چهارم با سوم باشد؛ در این صورت، رجب چهارم اشاره به ورود خود آن حضرت به خراسان است؛ زیرا تقریباً یک سال پس از قیام محمد بن ابراهیم، به خراسان وارد شد. بعید نیست که ورود امام به خراسان در رجب باشد. )
59
5 وقوع حادثه ای در میان دو حرم مکه و مدینه
همان به سندش گفت: از امام رضا درباره نزدیک بودن این امر قیام قائم پرسیدم فرمود: حضرت صادق به نقل از حضرت باقر فرموده است سرآغاز نشانه های فرج(عبارت «سرآغاز نشانه های فرج اشاره به بروز اختلاف میان امین و مأمون و خلع مأمون از حکومت توسط امین است؛ چرا که این کار سرآغاز متزلزل شدن حکومت بنی عباس بود. ) سال صد و نود و پنج است، در سال صد و نود و شش عرب ها سر به نافرمانی (مؤلف گوید: ظاهراً مراد از عبارت ابوجعفر این گونه فرمود تأیید اتصال رجب چهارم به ظهور حجت (عج) است. امام رضا فرمایش جد بزرگوارش را آورده تا سخن واقفیه را که پدر آن حضرت همان قائم (عج) رد کند، به دلیل رخ دادن سه حادثه در هر ماه رجبی پس از درگذشت امام کاظم. رجب چهارم هم به ظهور قائم (عج) وصل می شود به ویژه آنکه در احادیث فراوانی این سخن امیر المؤمنین که میان جمادی و رجب امر شگفتی می بینی یکی از نشانه های نزدیک بودن ظهور به شمار آمده است. از احادیث رسیده از اهل بیت استفاده میشود که خروج سفیانی در ماه رجب است، و ظهور حضرت قائم (عج) پس از سفیانی رخ میدهد. بنابراین، روشن می شود که رجب چهارم به ظهور قائم (عج) وصل است. )
بر می دارند(در سال صد و نود و شش کشمکش میان آن دو بالا گرفت و جنگ به وقوع پیوست در سال بعد شمار انبوهی از لشکریان آنها نابود شدند و پس از آن امین کشته و بیشتر بنی عباس در به در شدند. ) در سال صد و نود و هفت نابودی است و در سال صد و نود و هشت آوارگی است.
60
حضرت فرمود: آیا نمیبینی که بنی هاشم(ذکر بنی هاشم برای توریه و تقیه بوده است به همین دلیل حضرت در ادامه فرمود: «و دیگران».) با زنان و فرزندانشان ترک خانه و کاشانه کردند؟ من عرض کردم: فقط آن ها آواره می شوند؟ فرمود و دیگران در سال صد و نود و نه(در سال صد و نود و نه خداوند با درهم شکستن دشمنان اهل بیت رنج و بلا را از آنان برطرف ساخت و مأمون طی نامه ای به امام رضا از آن حضرت کمک خواست و او را فرا خواند. ) خداوند بلا را برطرف میکند ان شاء الله، و در سال دویست خدا آنچه را بخواهد انجام می دهد.
عرض کردیم قربانت گردیم به ما خبر دهید که در سال دویست چه اتفاق می افتد؟ فرمود: اگر به کسی خبر دادم به شما میدهم. به من از این جای شما خبر داده شده بود. (یعنی از آمدن شما در این زمان و اینکه این سؤال را از من می کنید. معنای سخن حضرت هم این است که من از حوادث آینده آگاهم، ولی اظهار کردن آنها برای شما به مصلحت نیست.) من بنا نداشتم این را هم برایتان اظهار کنم اما وقتی خداوند تبارک و تعالی بخواهد چیزی از حق را آشکار سازد بندگان نمیتوانند آن را پوشیده دارند.
61
به حضرت عرض کردم قربانت گردم شما سال اول، به نقل از پدرتان به ما گفتید که سلطنت خاندان فلانی در رأس فلان او بهمان سال به پایان میرسد و پس از آن برای بنی فلان سلطنتی نمی ماند. حضرت فرمود: بله من این را به تو گفتم. عرض کردم حضرت به سلامت باد پس از سپری شدن سلطنت آنها آیا کسی از قریش به سلطنت میرسد و اوضاع به کامش می شود؟ فرمود: نه. عرض کردم پس چه میشود؟ فرمود همان می شود که تو و یارانت می گویید و معتقدید عرض کردم یعنی خروج سفیانی؟ فرمود: نه. عرض کردم: پس قیام قائم (عج) ؟ فرمود: خدا آنچه بخواهد انجام می دهد. عرض کردم شما او هستید؟ حضرت لا حول ولا قوة الا بالله» گفت و فرمود: پیشاپیش از این امر (قیام قائم) نشانه هایی بروز می کند: حادثه ای در مابین دو حرم اتفاق می افتد. عرض کردم چه . حادثه ای ؟ فرمود: عصبیتی درگیری طایفه ای رخ می هد، و فلانی پانزده مرد از خاندان فلانی را می کشد . ) اشاره است به برخی حوادثی که در اواخر دولت بنی عباس بر سر آنان آمد، یا اشاره است به انقراض آنها در زمان هلاکوخان(
62
6 به جنبش درآمدن پرچمهایی پیش از ظهور آن حضرت (عج)
الارشاد مفيد و الغيبه طوسی ... مردی از امام رضا درباره فرج پرسید، حضرت فرمود چه میخواهی به تفضیل برایت بگویم یا به اختصار؟ مرد عرض کرد نه به اختصار بفرمایید.
امام فرمود: هرگاه پرچم های قبیله قیس در مصر و پرچم های کنده - یا فرمود: غیر کنده - در خراسان به جنبش در آید.
الارشاد مفيد ... امام رضا : گویی پرچم های سبزرنگ را می بینم که از مصر می آیند تا به شام می رسند و به فرزند صاحب وصیت ها اهدا می شوند.
در کشف الغمه نیز مانند این حدیث از امام رضا روایت شده است.
7 وقوع بیوح (گرمای شدید) پیش از ظهور
الغيبة نعمانی ... بزنطی گفت از امام رضا شنیدم که فرمود:
پیش از این امر بیوح رخ میدهد. من معنای بیوح را نفهمیدم، تا آنکه به حج رفتم و از عربی بادیه نشین شنیدم که گفت: امروز، روز بیوحی است. از او پرسیدم بیوح یعنی چه؟ گفت: بسیار گرم.
63
قرب الاسناد ... بزنطی از امام رضا روایت کرد که فرمود: «پیش از این امر، کشتار بیوح میشود بزنطی گفت: عرض کردم بیوح چیست؟ فرمود: چیزی که دوام دارد و فروکش نمی کند.
8 خروج ناگزیر سفیانی
قرب الاسناد ... ابن اسباط گفت به ابوالحسن الرضا عرض کردم قربانت گردم ثعلبة بن میمون از علی بن مغیره از زید عمی از على بن الحسين برایم روایت کرد که آن حضرت فرمود: «قائم ما یک سال برای ملاقات با مردم قیام میکند.) در توضیح این جمله چند وجه ذکر کرده اند: ۱- حضرت قائم (عج) در سال ظهورش با مردم در حج ملاقات میکند. ۲- آن حضرت ابتدا یک سال برای دیدار با مردم و تهیه مقدمات انقلابش ظهور میکند. ۳- آن حضرت ابتدا در مکه ظهور می کند و از مردم میخواهد که به او بپیوندند. در روایتی از امام علی آمده است، امام مهدی ابتدا به صورت ناشناس ظهور می کند تا اوضاع را ارزیابی کند، مؤید نظر دوم میباشد ر.ک به: معجم احادیث الامام المهدى (عج) ، م . ( حضرت رضا فرمود: «بدون ظهور سفیانی قائم قیام کنند؟! ظهور قائم امری مختوم از جانب خداوند است خروج سفیانی هم امری محتوم از جانب خداست. قائم جز با سفیانی نیست.
64
عرض کردم: قربانت گردم در این سال می شود؟ فرمود: هر چه خدا خواهد. عرض کردم در سال بعد میباشد؟ فرمود: خداوند آنچه بخواهد انجام می دهد.
الغيبة نعماني ... حسن بن جهم گفت به حضرت رضا عرض کردم حضرت به سلامت باد مردم میگویند سفیانی زمانی خروج می کند که حکومت بنی عباس از بین رفته است. حضرت فرمود: دروغ می گویند. او خروج میکند و حکومت بنی عباس هم برپاست.
همان ... بزنطی از ابوالحسن الرضا روایت کرد که فرمود پیش از این امر قیام قائم (عج) سفیانی و یمانی و مروانی و شعیب بن صالح و دستی است که با اشاره می گوید: این این )این عبارت را ما از دلائل الامامة آوردیم اما در منبع اصلی چنین است: «چگونه این چنین میگوید یعنی چگونه این شخصی که قیام کرده است، می گوید: من قائم هستم ؟! یعنی محمد بن ابراهیم یا دیگران . مؤلف گوید: در حدیث چیزی که اشاره به این معنا کند وجود ندارد و آنچه ما ثبت کردیم، ظاهراً درست تر است، دلیلش هم احادیثی است که از اهل بیت درباره ظهور روایت شده است. مثلاً از امام صادق روایت شده است که در حدیثی فرمود ... و دستی که به طور قطع در آسمان نمایان می شود... یا در حدیثی دیگر (
65
9 بانگ و ندای آسمانی
عيون اخبار الرضا : به سندش روایت کرده است که حضرت رضا در حدیثی فرمود ندایی از آسمان می رسد که از دور و نزدیک به یکسان شنیده میشود.
کمال الدین به سندش از امام رضا روایت کرده است که - در حدیثی - فرمود: او کسی است که ندا دهنده ای از آسمان با صدایی که همه مردم زمین میشنوند نامش را بانگ می زند و به او فرا می خواند و میگوید هلا حجت خدا ظهور کرده است.
10 احوال دجال و خروج او
صحيفة الرضا: از امام رضا از پدرانش از علی روایت شده است که آن حضرت در حدیثی فرمود: هر کس در آخر الزمان با ما بجنگد چنان است که همراه دجال با ما جنگیده است.
از آن بزرگوار آمده است.... و چهره ای که در ماه ظاهر می شود، دستی که آشکار می گردد ... ر.ک به: الغيبة نعمانی، ص ۲۶۱ ، ح ۱۰ و ۱۱، ص ۲۶۵ ، ح ۱۵
حال و روز شیعیان و مومنان در زمان غیبت حضرت (عج)
1 ذوب (خون) شدن دل مؤمن در آن زمان
امالی طوسی ... محمد بن جعفر بن محمد از پدرش امام صادق از پدرانش ، و نیز مجاشعی از امام رضا از پدرش از پدرانش روایت کردند که فرمودند پیامبر خدا فرمود: زمانی بر مردم می آید که در آن زمان دل مؤمن در درون سینه اش ذوب می شود، چنان که سرب در آتش؛ زیرا شاهد بلاها و بدعت در دینشان است اما نمیتواند از آن جلوگیری کند.
2 پالایش و آزمون دلهای مؤمنان
الغيبة طوسى ... بزنطی گفت ابوالحسن الرضا فرمود: هان به خدا سوگند آنچه انتظارش را میکشید واقع نشود تا آنکه سره و ناسره شوید یا آزمایش و تصفیه شوید تا جایی که از شما جز کمترین باقی نماند حضرت سپس این آیه را تلاوت فرمود: «آیا پنداشتید که داخل بهشت می شوید بی آنکه خداوند جهادگران و شکیبایان شما را معلوم بدارد.
67
در قرب الاسناد نیز همانند این حدیث آمده است با این جمله اضافه ..... آزمایش شوید، سپس از هر ده نفر چند نفری حذف میشوند و ....
الغيبة نعمانی ... امام رضا فرمود: به خدا سوگند آنچه انتظارش را می کشید واقع نشود تا آنکه آزمایش و سره و ناسره شوید و تا آنکه از شما جز کمتر و کمتر باقی نماند.
الكافي ... معمر بن خلاد گفت: از ابوالحسن الرضاشنیدم که این آیه را تلاوت کرد: الف لام میم آیا مردم پنداشتند که تا گفتند ایمان آوردیم رها میشوند و مورد آزمایش قرار نمی گیرند.
سپس به من فرمود: آزمایش چیست؟ عرض کردم: قربانت گردم، به نظر ما منظور آزمایش در دین است. حضرت فرمود: مردم در بوته آزمایش نهاده می شوند، همان گونه که طلای ناخالص را در بوته می گذارند. سپس افزود: تصفیه میشوند همان گونه که طلا تصفیه می شود.
3 مرتد و گمراه شدن بیشتر معتقدان به آن حضرت
کمال الدین به سندش از امام رضا از پدرانش از پیامبر روایت کرده است که در حدیثی - فرمود: تا آنجا که بیشتر مردم می گویند خداوند دیگر به خاندان محمد کاری ندارد! عده ای هم در متولد شدن او شک میکنند.
همان : ... امام رضا فرمود: او کسی است که مردم در به دنیا آمدنش شک میکنند.
68
الارشاد به سندش از امام رضا روایت کرده که در حدیثی - فرمود ... پس گفته میشود او مرده یا کشته شده یا در دره ای ناپدید شده است.
الغيبة نعمانی به سندش از امام رضا روایت کرده که - در حدیثی - فرمود تا جایی که گفته میشود ناپدید شده و مرده است و می گویند: امامی در کار نیست .....
4 نداشتن پناهگاه
علل الشرائع به سندش از امام رضا روایت کرده که در حدیثی - فرمود گویا شیعیان را میبینم که در هنگام از دست دادن سومین امام از نسل من چراگاه میجویند، اما آن را نمی یابند.
كمال الدين ابو الحسن الرضا در حدیثی - فرمود: گویا شیعیان را می بینم که در هنگام از دست دادن سومین [امام] از نسل من همچون گوسفندان چراگاه میجویند، اما آن را نمی یابند.
69
وظایف مردم در زمان غیبت امام (عج)
1 شناخت امام (عج)
عيون اخبار الرضا : به سندش از امام رضا از پدرانش از علی روایت کرده است که فرمود: پیامبر خدا فرمود: هر کس بمیرد و امامی از نسل من نداشته باشد به مرگ جاهلی مرده است و برای اعمالش در زمان جاهلیت و اسلام هر دو مؤاخذه می شود. همان به سندش روایت کرده است که امام رضا در پاسخ پرسش مأمون نوشت هر کس بمیرد و آنها امامانی از اهل بیت را نشناسد به مرگ جاهلی مرده است.
2 چنگ در زدن به دین
کمال الدین به سندش از امام رضا از پدرانش از پیامبر روایت کرده است که در حدیثی - فرمود: هر کس آن زمان غیبت او را درک کرد به دین خود چنگ در زند.
3 انتظار فرج
عيون اخبار الرضا : به سه سند خود از امام رضا از پدرانش روایت کرده است که فرمود پیامبر خدا فرمود: برترین عمل امتم انتظار کشیدن برای فرج خداوند عزوجل است.
70
كمال الدين ... محمد محمد بن فضیل گفت از ابوالحسن الرضا درباره فرج پرسیدم فرمود: مگر نمیدانی که انتظار فرج خود نوعی فرج است ؟!
سپس فرمود: خدای توانا و بزرگ میفرماید: «منتظر باشید که من نیز همراه شما از منتظرانم.
در تفسیر عیاشی نیز مانند این حدیث آمده است.
کمال الدین به سندش از بزنطی روایت کرده است که گفت: امام رضا فرمود چه نیکوست شکیبایی و انتظار فرج
در تفسیر عیاشی نیز مانند این حدیث روایت شده است.
الغيبة طوسى ... حسن بن جهم گفت: از ابوالحسن الرضا درباره فرج سؤال کردم فرمود: آیا نمیدانی که انتظار فرج خود نوعی فرج است! عرض کردم نمیدانم مگر اینکه شما به من آموزش دهید. فرمود: بله، انتظار فرج خود نوعی فرج است
71
.) گفتنی است اخباری که درباره فضیلت انتظار و ترغیب به آن آمده فراوان و متواتر است. انتظار حالتی روحی است که باعث میشود شخص خود را برای آنچه انتظار آمدنش را میکشد آماده سازد یا عبارت است از جستجوی رسیدن به چیزی که در آینده پیش می آید. گویا نگاه میکند که آن چیز چه زمان اتفاق می افتد، یا چشم به راه تحقق یافتن چیزی است که انتظارش کشیده می شود و بنابراین خود را برای چیزی که منتظرش هست آماده می کند. این آمادگی بسته به درجه محبت و علاقه شخص منتظر به آنچه انتظارش را می کشد فرق می کند. هر چه علاقه و محبت بیشتر باشد آمادگی برای آن امر مورد انتظار کامل تر خواهد بود و هر چه زمانش نزدیک تر باشد تعلق خاطر و دل مشغولی شخص منتظر به او شدیدتر خواهد بود بنابراین کسی که منتظر ظهور حضرت مهدی (عج) است خود را برای آن آماده میکند با پارسایی، کوشش در عمل تهذیب اخلاق و کسب فضایل و معارف و کمالات تا از این طریق به پاداش منتظران راستین دست یابد. حتی از برخی احادیث چنین پیداست که فقط کسانی از یاران آن بزرگوار به شمار می آیند که در عین انتظار خود را به پارسایی و اخلاق پسندیده آراسته سازد. پس منتظر مؤمن باید به دستورهای خدا عمل کند و از گناه و معصیت دوری نماید و این خود از بزرگ ترین فواید انتظار می باشد. فواید دیگری هم برای انتظار گفته اند از جمله: انتظار مصایب و سختی ها را بر انسان آسان می سازد چون میداند که آنها جبران میشوند. همین امر به او قوت میدهد و باعث میشود به سوی کمال حرکت کند با سختی ها و مشکلات زندگی مبارزه کند به همنوعان خود و به آینده اش با نگاه محبت و رضایت بنگرد و در نتیجه به رفع نیازهای مردم و اصلاح امور آنان بپردازد، به ناتوانان کمک کند به تهیدستان مهرورزد از بیماران عیات به عمل آورد و از بدبینی به زندگی و آینده عمرش و نومیدی از رحمت خداوند آسوده گردد. فرق بسیار است میان کسی که اعتقاد دارد دنیا به سوی صلاح و کمال و حل مشکلات پیش میرود با کسی که دنیا را به سوی ستم و تباهی در حرکت می بیند. پوشیده نیست که انتظار مهدی موعود (عج) گویای رسیدن انسان به مرتبه کمال عقلی، سخاوتمندی عشق به عدالت و اجرای احکام الهی و به
72
حرکت در آمدن کارها بر اساس اصول درست و معیارهای دقیق، اخلاص و صداقت او در ادعای دوست داشتن پیامبر و اهل بیت است. از آنچه گفتیم، معلوم شد که انتظار به معنای باز گذاشتن راه کفار و اشرار و سپردن کارها به آنها و سازش با آنها و رها کردن امر به معروف و نهی از منکرو اقدامات اصلاح گرانه نیست؛ زیرا در صورتی که بتوان مانع افتادن امور به دست انسانهای فاسد و تبهکار شد چگونه رواست که کارها را به آنها واگذاریم و با آنها از در سازش در آییم و امر به معروف و نهی از منکر را ترک گوییم و دیگر گناهانی را که عقل و نقل و اجماع مسلمانان آنها را تقبیح می کنند، مرتکب شویم ؟! هیچ یک از علما و دیگران نگفته است که پیش از ظهور تکالیف از انسان ساقط است و در اخبار هم نام و نشانی از این موضوع به چشم نمی خورد که هیچ بلکه آیات و احادیث فراوانی برخلاف آن دلالت دارند و حتی گویای آن اند که واجبات و تکالیف اهمیت بیشتری دارند و به این موضوع ترغیب می کنند که در عصر غیبت در به کار بستن وظایف دینی اهتمام بیشتری مبذول شود بنابراین فقط کسانی دچار این قصور باطل میشوند که از بینش بی بهره اند و از احادیث و روایات بی اطلاع اند. (
4 نهی از تعیین زمان ظهور حضرت
کمال الدین به سندش از دعبل خزاعی از امام رضا روایت کرده که در حدیثی - فرمود ... اما کی ظهور می کند؟ خبر دادن از وقت ظهور است.
5 وجوب شکیبایی و پایداری در زمان غیبت
کمال الدین به سندش از امام رضا از پدرانش از علی روایت کرده که در حدیثی - فرمود در آن زمان غیبتتنها کسانی به دینشان پابرجا می مانند که از اخلاص و روح یقین برخوردارند و خداوند توانا و بزرگ از آنان بر ولایت ما پیمان گرفته است......
73
قرب الاسناد: ... بزنطی گفت به حضرت رضا عرض کردم: قربانت گردم، دوستان ما به نقل از شهاب از جدتان [ امام صادق ] روایت کرده اند که آن حضرت فرمود: خدای تبارک و تعالی ابا دارد از اینکه به کسی به اندازه رسول خدا ﷺ بیست و سه سال، سلطنت ببخشد حضرت فرمود: اگر ابوعبدالله امام صادق فرموده باشد حتماً همان طور می شود که او فرموده است، عرض کردم قربانت ،گردم شما چه می فرمایید؟ امام رضا فرمود: چه نیکوست صبر کردن و انتظار فرج ! آیا نشنیده ای سخن آن بنده شایسته شعیب پیامبر که گفت: «انتظار برید که من هم با شما منتظرم و سخن هود را پس منتظر باشید که من هم با شما از منتظرانم. بنابراین شکیبا باشید؛ زیرا که گشایش پس از نومیدی میآید پیشینیان شما از شما شکیبا تر بودند.
ابو جعفر [ امام باقر فرموده است به خدا سوگند که این سنت تاریخ است، مو به مو و وجب به وجب، باید آنچه در میان پیشینیان شما اتفاق افتاده در میان شما نیز اتفاق بیفتد. اگر شما همگی بر یک باور بودید بر خلاف سنت پیشینیانتان می بودید. اگر علما ای به اسرار و حقایق، ائمه کسی را می یافتند که رازشان را به او بگویند و او آن را پوشیده می داشت حتماً می گفتند و علم [خود] را اظهار می کردند، اما خداوند توانا و بزرگ شما را به فاش کردن اسرار مبتلا کرده است.
74
شما مردمی هستید که با دلهایتان ما را دوست دارید ولی کردارتان برخلاف آن است به خدا سوگند اختلاف یاران تو برطرف نمی شود و به همین جهت صاحب شما پنهان می ماند تا بگویند با هم اختلاف دارند.
چرا شما خویشتندار نیستید و شکیبایی نمی ورزید تا آنکه خداوند تبارک و تعالی آنچه را شما میخواهید، تحقق ببخشد؟ این امر به دلخواه مردم واقع نمی شود بلکه به فرمان خدای تبارک و تعالی و حکم اوست و با صبر همراه است. عجله کردن کار کسی است. که می ترسد از دست بدهد.
همان ... بزنطی گفت از امام رضا درباره رؤیا سوالی کردم حضرت از پاسخ خودداری کرد سپس فرمود: اگر هر چه را می خواهید به شما بدهیم و بگوییم برایتان بد تمام می شد و گردن صاحب این امر امامت زده میشد و افزود: شما خود در عراق رفتار و کردار این فراعنه و مهلتی را که به آنها داده شده است، می بینید. پس از خدا پروا بدارید و مواظب باشید دنیا شما را نفریبد و گول مهلتی را که خدا به آنها داده است نخورید؛ زیرا چیزی نمانده
است که کار به دست شما بیفتد.
75
6 دریغ و اندوه و گریستن در غیبت آن حضرت
عيون اخبار الرضا: امام رضا در حدیثی فرمود: اهل آسمان و اهل زمین و هر مرد و زن دلسوخته ای و هر اندوهناک و غمزده ای ... برایش می گریند چه بسیار مؤمنانی که در هنگام از دست دادن آب گوارا امام زمان در افسوس و حیرت و اندوه به سر می برند.
الغيبة طوسی امام رضا - در حدیثی - فرمود: چه بسیار مؤمنانی که در هنگام از دست دادن آب گوارا، متأسف و دلسوخته و اندوهناک اند.
7 دعا برای آن حضرت و فرج او (عج)
مصباح المتهجد يونس بن عبد الرحمن روایت کرده است که امام رضا دستور میداد برای صاحب الامر این دعا را بخوانند
بار خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست دفاع نما از ولی ات و جانشینت و حجت تو بر آفریدگانت و زبانت که به اذن تو از جانب تو سخن می گوید و حکمت تو را بیان مینماید، و چشم بینای تو در میان آفریدگان توست و بر بندگانت گواه است، آن آقای بزرگوار مجاهد کوشا در عبادت بنده ای که به تو پناه آورده است.
76
بار خدایا او را از گزند (تمام) آنچه آفریده ای و پدید آورده ای) و ایجاد کرده ای و صورت بخشیده ای در پناه خویش درآور و از پیش رویش و از پشت سرش و از سمت راست و از سمت چپش و از بالای سرش و از زیر پایش از شش جهت با محافظت خود حفظ بفرما محافظتی که هر که را با آن حفظ کنی از بین نمی رود و حفظ کن در وجود او پیامبرت را و وصی پیامبرت را و پدران او را که پیشوایان منصوب از سوی تو هستند و پایه های دینت میباشند درودهای تو بر همه آنان باد و او را در پرده خودت که هرگز از بین نمی رود و در زنهارت که هرگز شکسته نمیشود و در در تسخیر ناپذیر و قدرت مقهور ناشدنی ات قرار ده.
بار خدایا ایمن بدار او را با آن امان استوارت که هر کس را با آن امان دهی، هیچگاه بی پشت و پناه نمی ماند، و قرار ده او را در پناهت که هر کس در آن باشد دست کسی به او نرسد و او را با نصرت پرتوانت نصرت ده و با لشکر چیره ات یاری اش کن و با نیرویت نیرومندش گردان و فرشتگانت را پشتیبانش قرار ده بار خدایا) دوست او را دوست بدار و دشمنش را دشمن زره استوار خویش را بر او بپوشان با انبوه فرشتگانت او را در میان گیر بار خدایا او را به برترین چیزی که عدالت گستران از پیروان پیامبرت را بدان رساندی برسان.
77
بار خدایا به واسطه او پراکندگی ها را وحدت بخش و نابسامانی ها را سامان ده و ستم را بمیران و عدالت را آشکار و چیره گردان و وجود او را برای سالیان دراز زینت بخش زمین قرار ده و با نصرت خویش تأییدش فرما و با رعب افکنی در دل دشمنانش نصرتش ده و برایش فتحی آسان فراهم آور، و از جانب خود برایش تسلطی یاری بخش قرار ده.
بار خدایا او را آن قائم منتظر و امامی که با او انتقام می گیری قرار ده، و با نصرتی نیرومند و پیروزی ای نزدیک یاری اش فرما و او را وارث شرق و غرب زمین که در آنها برکت نهاده ای بگردان و با او سنت پیامبرت را - که درودهای تو بر او و خاندانش باد - زنده بگردان تا چیزی از حق به سبب ترس از احدی از آفریدگان پوشیده نگه داشته نشود و یاری دهنده اش را نیرو ببخش و واگذارنده اش را وا بگذار و هر که را به دشمنی با او برخیزد هلاک گردان و هر که را به او خیانت و ناراستی کند نابود کن
(بار خدایا) سرکردگان و تکیه گاهها و ستون های کفر و برپا دارندگان آن را به دست او بکش و سران گمراهی و بدعت گذاران و میرانندگان سنت پیامبر و تقویت کنندگان باطل را به واسطه او در هم شکن و گردنکشان را خوار گردان و کافران و منافقان و همه ملحدان را هر چه و هر جا که باشند از شرق و غرب زمین و خشکی و دریا و دشت و کوه آن نابود ساز چنان که دیاری را از آنها باقی نگذاری و نشانی از ایشان برجای ننهی
78
بار خدایا! سرزمینت را از لوث وجود آن ها پاک گردان و بندگانت را از شرشان برهان و به وسیله آن حضرت مؤمنان را عزت و قدرت بخش و راه و رسم رسولان و احکام مندرس شده پیامبران را زنده گردان و آنچه را که از دینت محو شده و احکام و قوانین تبدیل و تغییر یافته ات را تجدید فرما تا اینکه دینت را به وسیله او و با دست او دوباره نو و تازه و ناب و درست و خالی از هرگونه کژی و بدعت گردانی و تاریکیهای ستم را با نور عدالت او بزدایی و آتش های کفر را به واسطه او خاموش گردانی و جایگاه های حق و عدالت را که مجهول و مهجور مانده است آشکار نمایی و مشکلات حکومت را حل کنی؛ زیرا او آن بنده توست که برای خودت برگزیده ای و از میان آفریدگانت انتخابش کرده ای و بر دیگر بندگانت ترجیحش داده ای و امین غیب خود قرارش داده ای و از گناهان مصون و از عیب ها برکنار و از پلیدی ها پاک و از پلشتی ها به دور و از گمان و بد نامی سالمش داشته ای.
بار خدایا! ما در روز رستاخیز و در روز فرا رسیدن آن رخداد بزرگ قیامت گواهی میدهیم که آن بزرگوار هیچ گناهی نکرد و هیچ لغزشی از او سر نزد و هیچ معصیتی تو را نکرد و هیچ طاعتی از تو را فرو نگذاشت و هیچ حرامی از تو را زیر پای ننهاد، و هیچ واجبی از واجبات تو را جایگزین نکرد و هیچ قانونی از قوانین تو را تغییر نداد، و گواهی میدهیم که او پیشوایی هدایتگر و هدایت شده و پاک و امین و پسندیده و وارسته است.
79
بار خدایا بر او و بر پدرانش درود فرست و به او و زن و فرزندان و ذریه اش و امتش و تمام رعیتش آن عطا فرما که دیدگانش را روشن و جانش را شاد گردانی و فرمانروایی بر همه ممالک را از دور و نزدیک و قدرتمند و ضعیف برای او گرد آوری تا جایی که فرمان او را بر هر فرمانی نافذ گردانی و حق او را بر هر باطلی چیره سازی
بار خدایا ما را به دست او در جاده هدایت و شاهراه بزرگ در راه میانه و معتدلی که تندروان به آن باز میگردند و عقب ماندگان خود را به آن می رسانند حرکت ده و در فرمانبرداری از او نیرومندمان گردان و در پیروی از او پابرجایمان بدار و نعمت تبعیت از او را به ما ارزانی فرما، و ما را در زمره حزب او که فرمان او را به پا می دارند و در کنار او شکیبایی می ورزند و در خیرخواهی و اخلاص نسبت به او رضایت تو را می جویند قرار ده تا اینکه روز رستاخیز نیز ما را در جمع یاوران و دستیاران و تقویت کنندگان حکومتش محشور فرمایی
بار خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست و همه این کارهای ما را برای خودت خالص از هرگونه شک و شبهه و خودنمایی و شهرت طلبی قرار ده
80
تا اینکه در آنها به کسی غیر تو تکیه نکنیم و با آن جز رضای تو نجوییم و تا اینکه ما را به جایگاه او درآوری و در بهشت با او قرارمان دهی و ما را در کار او دچار خستگی و تنبلی و سستی و ضعف مگردان و از کسانی قرارمان ده که به واسطه آنان دینت را یاری میدهی و ولی ات را قویاً نصرت میبخشی و در این کار دیگران را جایگزین ما مگردان؛ زیرا اگر چه جایگزین کردن دیگران به جای ما برای تو آسان است لیک برای ما بس گران است.
بار خدایا بر فرمانداران یا ولیعهدان او درود فرست و آنان را به آرمان هایشان برسان و بر عمرشان بیفزای و یاری شان ده و آنچه را از کار دینت به آنان محول ساخته ای برایشان کامل گردان ما را کمک کار آنها و یاور دینت قرار ده و بر پدران پاک او آن امامان رهیافته درود فرست بار خدایا که آنان کانهای کلمات تو هستند و خزانه داران دانشت و اولیای امرت و بندگان خالصت و برگزیده تو از میان آفریدگانت و دوستان تو و از تبار دوستان تو و برگزیده تو و فرزندان برگزیدگان تو هستند که درودها و رحمت و برکات بر همه ایشان باد.
بار خدایا همکاران او و دستیارانش در راه طاعت تو که ایشان را دژ و سلاح او و پناه و همدمش قرار داده ای، همانان که از زن و فرزند گذشتند و از وطن دور گشتند و بستر نرم را رها کردند، و کسب و کارشان را وا نهادند
81
و به معیشتشان زیان زدند و در محافل و انجمن هایشان دیده نشدند بدون آنکه از شهرشان غایب باشند و با بیگانگان که در راه اهدافشان حمایتشان کردند هم پیمان شدند و با نزدیکانی که سد راهشان گشتند به مخالفت برخاستند و پس از عمری پشت کردن و بریدن از یکدیگر با هم متحد شدند و رشته های پیوسته به حطام این دنیای گذرا را از قلب خود گسستند، بار خدایا اینان را در پناه خودت و در سایه حمایتت قرار ده و شر کسانی را که آهنگ دشمنی با او دارند از ایشان بگردان و پشتیبانی و کمک و حمایت و نصرتت به آنان را فراوان گردان چندان که با آن ایشان را بر اطاعت از خودت مدد رسانی و با حقانیت آنان بطلان کسانی را که میخواهند نور تو را خاموش کنند نابود کن
بر محمد و آل او درود فرست به واسطه آنان کران تا کران و سرتاسر اقطار جهان را از برابری و دادگری و مهر و محبت آکنده ساز و بر طبق بزرگواری و بخشندگی خود لطفی که با بندگان دادگسترت داری از ایشان قدردانی فرما و برایشان از پاداشت - چندان بیندوز که بر درجاتشان بیفزایی همانا تو آنچه خواهی انجام می دهی و هرگونه که اراده فرمایی حکم میکنی؛ آمین، ای خداوندگار جهانیان.
82
مصباح المتهجد: مقاتل بن سلیمان روایت کرد و گفت: ابوالحسن الرضا فرمود: در دعای دست نماز جمعه چه می گویی؟ عرض کردم آنچه بقیه مردم میگویند فرمود: آنچه آن ها می گویند، مگو؛ بلکه بگو:
بار خدایا کار بنده ات و خلیفه ات را سامان ده بدانچه پیامبران و رسولانت را با آن سامان دادی و او را در احاطه فرشتگانت قرار ده و با روح القدس خود تأییدش فرما و پیشاپیش و پشت سرش نگهبانانی بر او بگمار که از هر گزندی محافظتش کنند و پس از بیم و هراسش امنیتی برایش جایگزین فرما که تو را پرستد و چیزی را شریکت قرار ندهد برای هیچ یک از آفریدگانت بر ولی خود سلطه ای قرار مده و اجازه اش ده تا با کسانی که دشمن تو و او هستند جهاد کند و مرا از یارانش قرار ده، که تو بر هر کاری توانایی
8 وجوب رعایت تقیه
کمال الدین امام رضا - در حدیثی - فرمود: هر کس پیش از قیام قائم تقیه را ترک کند از ما نیست.
نشستن در خانه و نهی از قیام
کافی ... محمد بن عبدالله گفت به امام رضا عرض کردم قربانت گردم، پدرم از پدران شما برایم روایت کرد که به یکی از ایشان عرض شد: در کشور ما سرحدی به نام قزوین است و دشمنی که به آن دیلم می گویند. آیا جهاد یا مرزبانی واجب است؟ و او فرموده بود: بر شما باد این خانه کعبه به زیارت آن بروید
83
راوی سپس گفت: او (پرسنده) سه بار این را از ایشان پرسید و هر بار فرمود بر شما باد این خانه به زیارت آن بروید. و در بار سوم فرمود: آیا کسی از شما خشنود نیست به اینکه در خانه اش بماند و مخارج عائله اش را تأمین کند و منتظر امر روی کار آمدن دولت ما باشد و اگر آن را درک کرد همانند کسی باشد که با رسول خدا ﷺ در جنگ بدر شرکت داشته و اگر هم درک نکرد همانند کسی باشد که با قائم ما در خیمه او باشد، این گونه - و دو انگشت نشانه اش را کنار هم قرار داد.
حضرت رضا فرمود راست است همان طور است که او گفته است.
معانی الاخبار . حسین بن خالد گفت به ابوالحسن الرضا عرض کردم قربانت گردم حدیثی را عبدالله بن بگیر از عبید بن زراره روایت میکند. حضرت فرمود چه حدیثی؟ عرض کردم از عبید بن زراره روایت شده که وی در آن سالی که ابراهیم بن عبدالله بن حسن ) مقصود ابراهيم بن عبد الله بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب ، معروف به قتیل با خمری - یکی از روستاهای کوفه - است که در ظهر دوشنبه اول ماه رمضان سال صد و چهل و پنج در زمان منصور دوانیقی عباسی در بصره قیام کرد و بزرگان با او بیعت کردند.( قیام کرد حضرت صادق را ملاقات نمود و عرض کرد: قربانت گردم
84
این شخص حرفهایی به هم بافت و مردم به سوی او شتافته اند و به قیامش پیوسته اند شما چه دستور می فرمایید؟ حضرت فرمود: از خدا پروا کنید و تا زمانی که آسمان و زمین آرام است، آرام باشید. عبدالله بن بکیر گفت: به خدا سوگند اگر عبید بن زراره راست گفته باشد نه قیامی در کار است و نه قائمی حسین بن خالد گفت: امام رضا به من فرمود: حدیث چنان است که عبید روایت کرده ولی معنایش آن نیست که عبدالله بن بکیر فهمیده است، بلکه مقصود ابو عبد الله امام صادق از جمله «تا زمانی که آسمان آرام است ساکت بودن آن از صدا زدن نام صاحب تو حضرت قائم است و از جمله تا زمانی که زمین آرام است فرو بلعیدن لشکر است.
امالی طوسی ... حسین بن خالد گفت به ابوالحسن الرضا عرض کردم: عبد الله بن بکیر حدیثی روایت می کند و آن را تأویل می نماید، دوست دارم بر شما عرضه اش کنم. فرمود: آن حدیث چیست؟ عرض کردم ابن بکیر از قول عبید بن زراره برایم روایت کرد که گفت: در ایام قیام محمد بن عبدالله بن حسن ( محمد بن عبدالله بن حسن بن حسن مثنى بن علی بن ابی طالب ، ملقب به نفس زکیه چون از رسول خدا روایت شده است که: «در احجار الزيت نفس زکیه از فرزندان من کشته میشود... بعضی، اعتقاد داشتند که او مهدی است؛ زیرا در روایتی منسوب به پیامبر آمده است که مهدی مردی از اهل بیت من است نامش نام من و نام پدرش نام پدر من می باشد. او در سال ۱۵۴ در زمان منصور دوانیقی در مدینه قیام کرد و در منطقه احجار الزيت به شهادت رسید. )
85
در محضر امام صادق بودم که مردی از یارانمان وارد شد و به حضرت عرض کرد: قربانت گردم محمد بن عبدالله خروج کرده و مردم به او پیوسته اند شما درباره پیوستن به او چه می فرمایید؟ حضرت صادق فرمود: تا آسمان و زمین حرکتی نکرده، تو حرکتی نکن او به هیچ خروج و قیامی ملحق مشو پس نه قائمی وجود دارد و نه قیامی حضرت رضا فرمود: ابو عبدالله [الصادق ] راست فرموده است اما معنایش آن چیزی نیست که پسر بکیر فهمیده، بلکه ابو عبد الله فرموده: تا زمانی که از آسمان ندایی برنخاسته و زمین آن لشکر را در کام خود فرو نبرده است، شما هم حرکتی نکنید.
86
ظهور قایم (عج)
1 سن و سال آن حضرت در هنگام ظهور
کمال الدین ... هروی گفت به حضرت رضا عرض کردم: نشانه قائم شما در هنگام ظهورش چیست؟ فرمود: نشانه اش این است که از نظر سنی پیرو از نظر ظاهری جوان است به طوری که هر کس به او بنگرد گمان کند چهل سال یا کمتر از آن دارد. از دیگر نشانه هایش آن است که با گذشت ایام پیر نمی شود تا آنکه اجلش می رسد.
همان به سندش از امام رضا روایت کرده که - در حدیثی - فرمود: قائم کسی است که وقتی قیام میکند در سن پیران و ظاهر جوانان است.
2 پیوستن بندگان خدا به او
عيون اخبار الرضا : به سندش از امام رضا از پدرانش از پیامبر روایت کرد که در حدیثی - فرمود: خدا را، خدا را، ای بندگان خدا به نزد او روید اگر چه با خزیدن بر روی یخ و برف باشد؛ زیرا که او خليفة الله وخليفه من است.
87
رفتار و اخلاق قائم (عج) و ویژگیهای زمان ظهور آن حضرت
1 قلمرو حکومت او
کمال و عیون به سندش از امام رضا از پدرانش از امیرالمؤمنین از پیامبر روایت کرده که در هنگام معراجش خداوند بلند مرتبه و والا فرمود .... شرق و غرب عالم را زیر نگین او در می آورم ... سپس حکومت او را استمرار میبخشم و دولت (حق) را تا روز قیامت میان اولیایم دست به دست میکنم.
الزام الناصب على - در حدیثی - فرمود: مهدی بر شرق و غرب جهان حکومت میکند.
2 کمک کنندگان و یاران آن حضرت (عج) از لشکریان خدا و فرشتگان
علل الشرائع به سندش از امام رضا از پدرانش از پیامبر روایت کرده که در هنگام معراجش خداوند بلند مرتبه فرمود: ... هر آینه او را با لشکریانم یاری میرسانم و با فرشتگانم کمکش میکنم تا دعوت مرا آشکار سازد و مردمان را بر یکتا پرستی من گرد آورد.
امالی صدوق و عیون اخبار الرضا : به سندش از امام رضا روایت کرده است که آن حضرت در حدیثی پیرامون شهادت ابا عبدالله الحسين - فرمود: چهار هزار فرشته برای یاری دادنش به زمین فرود آمدند اما به آنها اذن جنگ داده نشد و از این رو ژولیده و غبار گرفته همچنان در کنار قبر آن حضرت هستند تا روزی که قائم (عج) قیام کند و از یاران او شوند و شعارشان هم «یا لثارات ظهور قائم (عج) الحسین است.
88
قدرت آن حضرت و آنچه به خواست خداوند متعال در اختیار اوست ) قرآن کریم درباره ذوالقرنین فرموده است: «ما در زمین به او امکاناتی دادیم و از هر چیزی وسیله ای بدو بخشیدیم به سلیمان بن داود نیز سلطنتی آن چنانی داد و جن و انس و پرندگان را در تسخیر او درآورد و قدرت طی الارض بدو بخشید به موسی و عیسی آن نشانه های شگفت انگیز و معجزات خیره کننده را داد در حالی که میدانیم این بزرگواران حجت بر همه جهانیان نبودند و به مقام خاتم پیامبران نرسیده بودند. پیامبر خاتم کسی است که خداوند دین او را کامل و جامع کرد و برای همه مردمان فرستادش او را به آسمانها برد تا نشانه های بزرگ خویش را به او بنمایاند و به واسطه آخرین وصی و جانشین موعود امتها و امام منتظر و دوازدهمین حجت خدا دین او را بر همه ادیان پیروز گرداند. پس باید چنین شخصی میراث های پیامبران و نشانه ها و معجزات خدا را در اختیار داشته باشد تا بتواند امام این عصری باشد که به آن عصر فناوری و تسخير امواج و هوا و فضا و هزاران فناوری دیگری که به خواست خدا، در آینده پیدا خواهد شد می گویند؛ زیرا امامی که خداوند او را به عنوان خلیفه خود و پیامبرش برگزیده در واقع جانشین خاتم پیامبران است، سلطان دین و فرمانروایی است که باید از او پیروی کرد؛ بنابراین باید از همه پیروانش برتر و در دانش و فضایل و کمالات بالاتر باشد تا اینکه خداوند متعال به واسطه او حجت را تمام کند و به اذن خدا مردم را به حق هدایت نماید و تا انسان و زمان باقی است پیروانش را به سوی خدای متعال فرا خواند. (
89
علل الشرائع و عيون اخبار الرضا : به سندش از امام رضا از پدرانش از پیامبر روایت کرده که در هنگام معراجش خداوند متعال به او فرمود... بادها را به تسخیر او در می آورم و ابرها را رام او می سازم و او را در راه ها ) مراد از راه ها راه های آسمان هاست. در آیه شریفه قرآن، به نقل از فرعون، آمده است: «شاید من به آن راه ها برسم راه های آسمان ها یا مقصود وسایلی است که با آنها به مقصود می رسند. در آیه شریفه آمده است: «سپس وسیله ای دیگر را دنبال کرد. معنای اول چنان که در خبر خواهد آمد - روشن تر است ..... ( بالا می برم.
کمال الدین به سندش از امام رضا روایت کرده که - در حدیثی - فرمود: او کسی است که زمین برایش در هم پیچیده می شود طی الارض می کند و سایه ندارد.
4 میراث پیامبران نزد اوست
كمال الدين: ... امام رضا فرمود: عصای موسی و انگشتری سلیمان را با خود دارد.
5 هنگام ظهور بیعت هیچ کس را بر گردن ندارد
کمال الدین به سندش از امام رضا به روایت کرده که - در حدیثی - فرمود: ... برای اینکه وقتی قیام کرد هیچ کس برگردن او بیعتی نداشته باشد.
6 زمین را از کفر و ستم پاک میکند
علل الشرائع به سندش از امام رضا از پدرانش از پیامبر روایت کرده که در معراجش خداوند متعال به او فرمود ....
90
به وسیله آخرین ایشان زمین را از وجود دشمنانم پاک می گردانم.
کمال الدین به سندش از امام رضا روایت کرده که در حدیثی - فرمود: خداوند به وسیله او زمین را از هر انحرافی پاک و از هر ستمی پاکیزه میکند. همان ... دعبل گفت شنیدم امامی از شما خاندان ظهور می کند و زمین را از فساد پاک می گرداند.
دستهای بنی شیبه را قطع میکند
علل الشرائع ... عبد السلام بن صالح هروی از امام رضا روایت کرد که در حدیثی - فرمود از بنی شیبه می آغازد و دستهای آنها را قطع میکند؛ زیرا آنان سارقان خانه خدای عزوجل هستند.
8 فرزندان قاتلان حسین را می کشد
علل الشرائع و عيون اخبار الرضا . ... هروی گفت: به ابوالحسن الرضا عرض کردم: یابن رسول الله ! درباره این حدیث روایت شده از حضرت صادق که فرموده است: «هرگاه قائم ظهور کند فرزندان قاتلان حسین را به سبب کردار پدرانشان می کشد چه می فرمایید؟ حضرت رضا فرمود همین طور است. عرض کردم پس فرمایش خدای توانا و بزرگ که هیچ باربرداری بار گناه دیگری معناست؟ فرمود: همه فرموده های خداوند را برنمی دارد به چه
راست است
91
اما فرزندان قاتلان حسین به کردارهای پدرانشان راضی هستند و به آن افتخار میکنند و هر کس به کرداری راضی باشد همانند کسی است که خود آن را انجام داده است. اگر مردی در مشرق کشته شود و مردی در مغرب به کشته شدن او راضی باشد نزد خدای توانا و بزرگ شریک قاتل است. قائم (عج) هم در هنگام ظهورش به این سبب آنها را میکشد که از کار پدرانشان راضی اند. عرض کردم: قائم (عج) زمانی که قیام کند به چه اقدامی درباره آنها آغاز می کند؟
فرمود: از بنی شیبه آغاز می کند و دست هایشان را قطع می نماید چون دزدان خانه خدای توانا و بزرگ بودند.
زمانی که ظهور کند زمین از نور او روشن میگردد
کمال الدین به سندش از امام رضا روایت کرده که - در حدیثی - فرمود: زمانی که ظهور کند زمین از نور او روشن میشود.
10 عدالت گستری میکند
کمال الدین به سندش از امام رضا روایت کرده که - در حدیثی - فرمود: او با حق قیام می کند دین را آشکار و حاکم می سازد، و عدالت را می گستراند.
کمال الدین به سندش از امام رضا روایت کرده که - در حدیثی - فرمود: ... عدالت را میان مردم برقرار می سازد آن سان که دیگر کسی به کسی ستم نمی کند.
92
11 زمین را از عدل و داد آکنده می سازد
عيون اخبار الرضا : به سندش از امام رضا از پیامبر روایت کرده که در حدیثی - فرمود ... زمین را از دادگری آکنده می سازد همان گونه که از ستم و بی عدالتی آکنده شده است.
همان به سندش از امام رضا روایت کرده که در حدیثی - فرمود ... تا آنکه او ظهور میکند و زمین را از عدالت پر می کند چنان که از بی عدالتی پر شده است.
کمال الدین به سندش از امام رضا روایت کرده است که در حدیثی - فرمود: سپس خداوند او را آشکار می سازد و به واسطه او زمین را که از بی عدالتی و ستم پر شده است از عدل و داد پر می کند. همان به سندش از دعبل روایت کرده است که گفت: شنیده ام امامی از شما ظهور میکند که زمین را از تباهی پاک می سازد و آن را که از ستم پر شده از عدالت می آکند.
12 غم و اندوه را از اهل بیت می زداید
کمال الدین به سندش از دعبل خزاعی روایت کرده که امام رضا این بیت را به قصیده او افزود:
تا روز حشر تا آنکه خداوند بفرستد قائمی را
که غم و اندوه ها را از ما بزداید
13 برای مؤمنان رحمت و برای کافران عذاب است
عيون اخبار الرضا : به . به سندش از امام رضا روایت کرده است که - در حدیثی - فرمود: ... او برای مؤمنان رحمت و برای کافران عذاب است.
93
14 خوراک و پوشاک آن حضرت
الغيبة نعماني ... معمر بن خلاد گفت: در حضور ابوالحسن الرضا از قائم یاد شد حضرت فرمود: امروز شما آسوده تر از آن روز هستید. حاضران عرض کردند چطور؟ فرمود: زمانی که قائم ما ظهور کند جز رنج و عرق و خوابیدن بر روی زینها ای اسب نخواهد بود. جامه قائم (عج) ما جز درشت و خوراکش جز خشک و گلو آزار نیست.
15 وضعیت شیعیان و مؤمنان در عصر ظهور آن حضرت
دلائل الامامة : ... امام رضا: زمانی که قائم (عج) قیام کند خداوند به فرشتگان دستور میدهد که بر مؤمنان سلام کنند و در مجالس شان با آنها بنشینند هرگاه یکی از آنها حاجتی داشته باشد قائم (عج) فرشته ای میفرستد تا او را بر دوش خود نهد، و آن فرشته او را بر دوش خود می نهد و نزد قائم میبرد و او حاجتش را برآورده می سازد و سپس او را برمی گرداند.
بعضی از مؤمنان در ابرها حرکت میکنند، بعضی شان با فرشتگان پرواز میکنند بعضی با فرشتگان راه می روند، بعضی از فرشتگان سبقت می گیرند بعضی ، فرشتگان نزدش به داوری می روند، مؤمن نزد خدا گرامی تر از فرشتگان است، و بعضی را هم قائم به داوری میان صد هزار فرشته می گمارد.
94
رجعت
مطلق رجعت
عيون اخبار الرضا.... مأمون به امام رضا گفت: ای ابا الحسن، نظر شما درباره رجعت چیست؟ حضرت فرمود: آن حقیقت دارد. در امتهای گذشته بوده و قرآن از آن سخن گفته است. پیامبر خدا نیز فرمود: تمام آنچه در امت های گذشته بوده در این امت نیز خواهد بود طابق النعل با النعل و مو به مو و فرمود: «زمانی که مهدی (عج) از فرزندان من ظهور کند، عیسی بن مریم از آسمان فرود می آید و پشت سرش نماز می خواند، و باز فرمود: «اسلام غریب آغاز شد و دوباره غریب می شود، پس خوشا به حال غریبان. عرضه شد ای رسول خدا «سپس چه می شود؟ فرمود: سپس حق به اهلش برمی گردد.... تا آخر خبر.
قرب الاسناد: امام رضا از قول امام باقر - در حدیثی - فرمود: .... به خدا سوگند که این سنت و قانون تاریخ است، مو به موو وجب به وجب آنچه در میان پیشینیان شما اتفاق افتاده ناگزیر در میان شما نیز اتفاق می افتد.
95
منتخب البصائر ... صفوان ) مقصود صفوان بن یحیی ابو محمد بجلی بياع السابری است که در نزد اهل حديث موثق ترین و عابدترین مردم روزگارش بوده است ( گفت از امام رضا شنیدم که درباره رجعت می فرمود: هر کس از مؤمنان که بمیرد در زمان ظهور زنده می گردد کشته میشود و هر کس از آنان که کشته شود ) مقصود کشته شدن در راه خداست که همان شهادت است( در آن زمان زنده میشود و به مرگ طبیعی می میرد.
صفات الشيعة : ... ابن شاذان گفت: امام رضا فرمود: کسی که به یگانگی خدا و .... و به رجعت و دو متعه متعه حج ومتعه نساء] اقرار کند و به معراج و سؤال قبر و حوض کوثر] و شفاعت و آفریده شدن بهشت و دوزخ و صراط و میزان و زنده شدن مردگان و بیرون آمدن از قبر و حسابرسی و پاداش ایمان داشته باشد او مؤمن حقیقی و از شیعیان ما اهل بیت است.
کافی امام رضا فرمود: زمانی که سرور عالمیان ) سید شرف الدین استرآبادی نجفی گوید مقصود از سرور عالمیان حضرت قائم (عج) است.( ظهور کند، می گویند: «ای وای بر ما چه کسی ما را از آرامگاهمان برانگیخت؟
96
این است همان وعده خدای رحمان و پیامبران راست می گفتند. علامه مجلسی اعلی الله مقامه گفته است: به خط یکی از بزرگان دیدم که به نقل از دستخط شهید قدس الله روحه نوشته بود: صفوان در کتابش به سند خود روایت کرده که از حضرت رضا درباره تفسیر آیه دو بار ما را میراندی ... سؤال شد حضرت فرمود: به خدا سوگند که این آیه جز درباره رجعت نیست.
الرجعة استرآبادی شیخ جعفر طوسی در کتاب مصباح المتهجد از قول يونس بن عبد الرحمان روایت کرده است که امام رضا دستور میداد برای حضرت صاحب الامر این دعا خوانده شود بار خدایا! دفاع کن از ولی خود و جانشینت و حجتت ... بار خدایا! بر ولیعهدان او درود فرست و آنها را به آرمان هایشان برسان و بر عمرشان بیفزای و یاریشان فرما و آنچه را از امر دین خود به ایشان محول ساخته ای برایشان کامل گردان و ما را از مددکاران آنها و از یاوران دینت قرار ده و بر پدران پاک او آن امامان راستین درود فرست بار خدایا چرا که آنان کانهای کلمات تو هستند و خزانه داران دانش تو و اولیای امرتو و بندگان خالص تو و برگزیدگان تو از میان آفریدگانت و اولیای تو و فرزندان اولیایت و منتخب تو و فرزندان منتخبان تو درودها و رحمت و برکاتت بر همه ایشان باد
97
شیخ سپس گفته است بدان که این دعا برای هر امامی در زمان خودش خوانده می شود و مولایمان صاحب الامر ( و الزمان) فرزند حسن عسکری هم یکی از این امامان است؛ پس این دعا بار خدایا درود فرست بر ولیعهدان او و پیشوایان پس از وی ... درباره او نیز صادق است در غیر این صورت این دعا همه آن بزرگواران را در بر نمی گرفت. افزون بر این احادیث صحیح و صریحی هم قبلاً از آن بزرگواران در این باره [ رجعت] روایت کردیم که مؤید و گواه این روایت هستند.
عيون اخبار الرضا : امام رضا از پیامبر روایت کرد که - در حدیثی - فرمود: هر آنچه در امتهای گذشته بوده، بی کم و کاست در این امت نیز خواهد بود.
الغيبة طوسى ... على بن ابی حمزه بر ابوالحسن الرضا وارد شد و گفت: شما امام هستید؟ حضرت فرمود: آری. علی بن ابی حمزه گفت: من از جدتان جعفر بن محمد امام صادق شنیدم که می فرماید: «هر امامی حتماً دنباله ای دارد حضرت رضا فرمود:
فراموش کرده ای پیر مرد یا خود را به فراموشی زده ای ؟! جعفر این گونه نفرموده بلکه فرموده است هر امامی حتماً دنباله ای دارد به جز امامی که حسین بن علی در زمانش رجعت می کند او بدون دنباله است و حسین بن علی جانشینش میشود. علی بن ابی حمزه گفت: راست فرمودی قربانت گردم، از جدتان همین گونه شنیدم که می فرمایید.
98
روایات درباره رجعت امیرالمؤمنین
الغيبة طوسى ... امام رضا در حدیثی بلند پیرامون نشانه های ظهور قائم (عج) فرمود صدای سوم - در حالی که بدنی را می بینند که همانند قرص خورشید بیرون می آید - میگوید: این امیرالمؤمنین است که برای نابود کردن ستمگران برگشته است......
مناقب آل ابی طالب: ابن شهر آشوب امام رضا درباره این فرموده خداوند متعال: «جنبنده ای از زمین برای آنان بیرون می آوریم که با ایشان سخن گوید فرمود مقصود علی است.
عيون اخبار الرضا: شيخ ابو جعفر محمد بن علی بن بابويه (صدوق) در باب آنچه در سوگ حضرت رضا سروده شده، گفته است در کتابی از محمد بن حبیب ضبی این مرثیه را دیدم :
قبری است در طوس و امامی در آن مدفون
که زیارت او هر از گاهی واجب
قبری است آرامگاه سلام، زیرا که اهدا می شود
به او هر بام و شام درود و سلام
قبری است که بلندای انوارش کوری را می زداید
و خاکش بیماری ها را شفا می دهد
99