خضوع

ابو الحسن على بن موسى الرضا در پاسخ به پرسشهای محمد بن سنان نوشت علت وضو که شستن صورت دو دست و و مسح سر و پاهاست برای ایستادن در برابر خدای عزوجل و روی نمودن به حضرتش با اعضای ظاهر و دیدار با کرام الکاتبین است شستن چهره به خاطر سجده و خضوع و شستن دو دست برای بوسیدن آن دو و بلند کردن آن دو به دعا و مسح سر و دو پا به خاطر آشکاری آنها در همه حالتهای نماز است لیک خضوعی که در چهره و دو دست باشد در این دو سر و پا نیست.

صدوق گوید: علی بن موسی الرضا در پاسخ به پرسشهای محمد بن سنان در بیان علت نماز نوشت ،نماز اقرار به ربوبیت خداوند عزوجل است و نفی شریک از او و ایستادن در برابر خداوند جبار جل جلاله با خواری و مسکنت و خضوع و اعتراف به عظمت او و طلب بخشش گناهان گذشته و روزی پنج بار پیشانی بر خاک نهادن برای تعظیم خداوند عزوجل نماز موجب می شود که بنده به یاد خدا باشد و او را فراموش نکند و به ناسپاسی و گردن کشی دچار نشود و خاشع و خاضع باشد و راغب و طالب زیادتی در دین و دنیا باشد. افزون بر اینها نماز موجب میشود که انسان از گناه بازایستد و شب و روز پیوسته به یاد خداوند عزوجل باشد تا این که مبادا انسان سرور و مدبر و آفریننده خویش را فراموش کند و بر اثر آن به گردن کشی و طغیان و نافرمانی روی آورد. یاد کردن بنده از خداوندگارش و ایستادن در آستان او وی را از معاصی باز می دارد و از هرگونه فساد جلوگیری می کند.(ابن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق ابو جعفر محمد بن على بن حسين، فقيه۲۱۴٫۱ ح ۶۴۵) 

از صدوق روایت است: «در عللی که فضل بن شاذان از امام رضاروایت میکند آمده است که حضرت فرمود: برای کسوف از آن روی نمازی نهاده شد که این پدیده در شمار آیات و نشانه های خداوند است و روشن نیست که رحمتی فرود آمده است یا عذابی از این رو پیامبر دوست داشت که امتش به هنگام روی نمودن این پدیده به خالق و راحم خود پناه برند تا او شر آن را از آنان رویگردان کند و از ناگواری اش نگاهشان دارد همان گونه که چون قوم یونس به درگاه او - جل جلاله - تضرع کردند شر و ناگواری را از آنان روی گردان کرد. 

اگر بپرسند چرا در نماز آیات ده رکوع تعیین شده است؟ گفته خواهد شد: نمازی که در آغاز از سوی خدا فرض شده و از آسمان حکم آن به زمین آمد در شبانه روز ده رکعت بود که دارای ده رکوع است و تمامی آن ده رکوع در این جا و این نماز که نماز آیات است جمع شده و این که چرا در آن سجده واجب شده برای این است که نمیشود نمازی رکوع داشته باشد ولی سجده نداشته باشد و برای این که بندگان نمازشان را با سجده و خضوع به پایان برند و چهار سجده در آن معین شده چنان که هرگاه یک سجده فراموش شود، نماز ساقط شود و برای این که کمترین فرض از سجود در هر نماز چهار سجده است لذا دراین نماز همان کمترین فرض واجب شده است.

اگر بپرسند: از چه رو به جای رکوع سجده مقرر نگشت: گفته خواهد شد: برای این که نماز ایستاده از نشسته افضل است و شخص ایستاده گرفتن خورشید و باز شدن آن را میبیند لیک در حال سجده نمی بیند. 

اگر بپرسند چرا ارکانش با نمازهای دیگر که خداوند واجب کرده تغییر داده شده است؟ گفته میشود زیرا این نماز برای تغییری که در نظام عادی در امری از امور عالم رخ داده واجب شده است که گرفتن خورشید است، پس زمانی که علت تغییر میکند معلول نیز تغییر پیدا خواهد کرد (ابن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق ابو جعفر محمد بن على بن حسين، فقيه ۵۴۱٫۱ ح ۱۵۱۰)

صص 188-186

دوست

کسانی که شایسته دوستی و مصاحبت نیستند

امام رضا می فرماید: دوست آدم نادان در رنج است».(مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الانوار، ۹٫۳۵۲٫۷۸)

نماز

فضیلت نماز

از محمد بن فضیل روایت است که ابوالحسن الرضا فرمود: «نماز وسیله تقرب هر پرهیزکاری به خداوند است.(کلینی رازی ابو جعفر ثقة الاسلام محمد بن يعقوب بن اسحاق، کافی، ۲۶۵٫۳٫ ۶)

از محمد بن سنان روایت است که امام رضا در پاسخ به پرسش های او  نوشت: «نماز، اقرار به ربوبیت خداوند عزوجل است و نفی شریک از او و ایستادن در برابر خداوند جبار جل جلاله با خواری و مسکنت و خضوع و اعتراف به عظمت او و طلب بخشش گناهان گذشته و روزی پنج بار پیشانی بر خاک نهادن برای تعظیم خداوند عزوجل نماز موجب میشود که بنده به یاد خدا باشد و او را فراموش نکند و به ناسپاسی و گردنکشی دچار نشود و خاشع و فروتن باشد و راغب و طالب زیادتی در دین و دنیا باشد. علاوه بر اینها نماز موجب میشود که انسان از گناه بازایستد و شب و روز پیوسته به یاد خداوند عزوجل باشد تا این که مبادا انسان، سرور و مدیر و آفریننده خویش را فراموش کند و بر اثر آن به گردنکشی و طغیان و نافرمانی روی آورد. یاد کردن بنده از خداوندگارش و ایستادنش در آستان او وی را از معاصی باز میدارد و از هرگونه فساد جلوگیری می کند.(ابن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق ابو جعفر محمد بن علی بن حسین، علل الشرایع۳۱۷ ح ۲.)

نماز اول وقت

از فضل بن شاذان روایت است که حضرت رضا در حدیثی بلند فرمود:و نماز در اول وقت، افضل است.( همو، عیون اخبار الرضا ، ۱۲۳٫۲)

تشویق به خواندن نماز در اول وقت

به نقل از قزاز حضرت رضا به پیشباز جمعی از طالبیان بیرون رفت که وقت نماز رسید؛ حضرت راه خود به طرف کوشکی که در آن نزدیکی بود کج کرد و زیر صخره ای فرود آمد و فرمود اذان بگو عرض کردم منتظر میمانیم تا دوستانمان هم به ما ملحق شوند. حضرت فرمود: خدا تو را بیامرزد، هرگز نمازت را بی دلیل از اول وقت به تأخیر مینداز همیشه رعایت اول وقت را بکن؛پس من اذان گفتم و نماز خواندیم.(مجلسی، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الانوار، ۲۱٫۸۳ ٫ ۳۸)

نماز جماعت

امام رضا می فرماید: نماز جماعت از آن رو وضع شده است تا اخلاص و توحید و اسلام و عبادت خداوند آشکار و هویدا باشند و شهرت یابند؛ زیرا اظهار این امور حجتی است برای خدای یگانه بر مردمان شرق و غرب عالم؛ نیز تا منافق و سبک شمارنده نماز و دین آنچه را اقرار کرده و پذیرفته است به جای آورد و اسلام [خود] را هویدا سازد و بر آن مواظبت نماید. نیز تا شهادت دادنهای مردم به مسلمان بودن یکدیگر روا و ممکن باشد. علاوه بر اینها نماز جماعت موجب کمک کردن به یکدیگر در راه نیکی و تقوا و بازداشتن از بسیاری از معاصی خداوند عزوجل است».(حر عاملی، محمد بن حسن وسائل الشيعه، ۹٫۳۷۲٫۵)

نماز شب

امام رضا در پاسخ به پرسش از تسبیح در آیه و در بخشی بلند از شب او را به پاکی بستای» فرمود: «منظور نماز شب است».( عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه نور الثقلین، ۴۸۶٫۵ ج ۶۳)

صص272-274