فلسفه و آثار نماز جماعت
امام رضا (ع) سبب تشریع نماز جماعت را این چنین بیان فرموده است: «نماز جماعت بدان جهت مقرر شده است تا اخلاص و توحید و اسلام و مراسم پرستش خدا همه و همه ظاهر و آشکار و مشهود باشد زیرا که با آشکار بودن مراسم دین و «توحید» حجت خدای یگانه بر اهل خاور و باختر تمام میشود نیز بدین جهت باید احکام اسلام آشکار عملی گردد و بر انجام دادن آنها مراقبت کنند تا منافقان و سست دینان نیز وادار به عمل گردند و آنچه را به من زبان بدان اقرار کرده اند به جای آورند و برای آنکه گواهی دادن مردمان به مسلمانی یکدیگر ممکن باشد. گذشته از مساعدت در نیکوکاری و تقوا و جلوگیری از بسیاری از نافرمانیها و گناهها که با حضور در جماعت همراه است(۱)(بحار الانوار، ج ۸۸، ص ۴).»
به چنین امام جماعتی اقتدا نباید کرد!
امام رضا (ع) فرمود: پشت سر امام فاجر نخوان و به اقتدا نکن مگر به کسانی که حقیقتا دوستدار اهل البیت باشند.»
امام رضا فرمود: هر کس گمان کند که خداوند بندگانش را بر گناه مجبور می کند و یا بر کارهایی که توانش را ندارند مکلف مینماید پشت سرش نماز نخوانید.»
راوی گوید از امام رضا (ع) پرسیدم اگر امام جماعت مرتکب گناه بشود، می توانم به او اقتدا کنم؟»
حضرت در پاسخ فرمود :«نه.
محمد بن سهل از امام رضا (ع) روایت کرده که فرموده است: «امام جماعت شکهای کسی را که در پشت سر او نماز میخواند به جز تکبیره الاحرام بر عهده دارد(۲)(جامع احاديث الشيعه، ج ۲، ص ۴۵۰).»
شرایط اولویت حق تقدم امامت جماعت
امام رضا (ع) فرموده است:« حق تقدم در نماز جماعت برای امام به ترتیب زیر خواهد بود.»
اول آنکه از نظرات قرائت بهتر باشد. دوم آنکه از نظر درک مسائل دینی آگاهتر باشد. سوم آنکه از نظرات هجرت مقدم باشد. چهارم آنکه از نظر سنی مقدم باشد.
پنجم آنکه از نظر زیبایی چهره، خوش سیماتر باشد.
سپس افزود: صاحب مسجد امام جماعت راتب مقدم بر دیگران است(۱)(جامع احاديث الشيعه، ج ۶، ص ۴۵۴).»
(صص24-26)
نماز جماعت
فضیلت نماز جماعت
نماز جماعت در اسلام مظهر یگانگی و برادری و مهر و الفت است و بی آنکه کسی عهده دار نظم آن باشد خود دارای روح انضباط و نظم و ترتیب است.
مسلمانان با شنیدن صدای اذان از این سو و آن سو روانه مساجدی میشوند و چون بانگ تکبیر و اقامه نماز گفته شد همه همراه با صفوف منظم خود به پا می خیزند و با هم تکبیر میگویند آنگاه با سکوتی توأم با وقار و توجه به معانی «حمد» و سوره که توسط امام جماعت خوانده میشود گوش میدهند و آنگاه همه با هم گویی دارای یک روحند به رکوع و سجود میروند و مینشینند و بر می خیزند و در پایان نماز به یکدیگر سلام میدهند و دست یکدیگر را میفشارند مصافحه میکنند. بدیهی است در چنین اجتماعی نفاقها و کینه ها بدبینی ها و بدخواهیها و همچنین اختلافات طبقاتی رخت بر میبندد و جای خود را به مهر و صفا برادری و برابری میدهد. نماز جماعت پاداش بسیار برکات فراوان فواید فردی و آثار اجتماعی بسیاری دارد.
ثواب نماز جماعت
در روایتی وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کند هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر میشود تا به ده نفر برسند و عده آنان که از ده گذشت اگر تمام آسمانها کاغذ و دریاها مرکب و درختها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند نمیتوانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.
مستحب است که نمازهای واجب خصوصاً نمازهای شبانه روزی به جماعت خوانده شود و در نماز صبح و مغرب و عشاء خصوصاً برای همسایه مسجد و کسی که صدای اذان مسجد را میشنود بیشتر سفارش شده است.
مستحب است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اول وقت که فرادی یعنی تنها خوانده شود بهتر است و نیز نماز جماعتی را که مختصر بخوانند از نماز فرادی که آن را طول بدهند بهتر میباشد.
وقتی که جماعت بر پا میشود مستحب است کسی که نمازش را فرادی خوانده دوباره به جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد که نماز اول باطل بوده نماز دوم او کافی است.
در زمان پیامبر (ص) هرگاه افراد نماز جماعت کم میشدند آن حضرت به جستجوی افراد میپرداخت و میفرمود: شرکت در نماز صبح و عشاء بر منافقان از هرچیز سنگین تر است.»
و در حدیث آمده هر که نماز جماعت را دوست بدارد خداوند و فرشتگان او را دوست میدارند.»
(صص61-62)