صاحب انوار البهیه از یاسر خادم نقل میکند آنحضرت در آخرین روزی که در گذشت ضعف داشت پس از نماز ظهر بمن فرمود آیا اهل خانه چیزی خورده اند؟ گفتم با این بیماری شما چگونه غذا بخورند؟ آنحضرت بلند شد و نشست ، و فرمود سفره را حاضر کنند همه غلامان و دربانان را با خود سر سفره نشانید ، و از يكايك آنها احوالپرسی و دلجوئی فرمود ، وقتی همه غذا خوردند، فرمود برای زنان غذا بفرستيد دستور امام را عمل کردند

چون از غذا فارغ شد ، غشوه ای برای آنحضرت عارض گشت صدای اطرافیان امام بلند شد ، کنیزان و زنان مامون پا برهنه و اندوهناك آمدند، در طوس صدای گریه و نوحه از هر طرف بلند شد خلیفه مأمون با پای برهنه آمد و دست بسر میزد ، و با حال تأسف دست بریش خود میبرد و گریه میکرد و اشك برویش جاری میشد، بالای سر آنحضرت ایستاد ، و آنحضرت بهوش آمده مأمون گفت ای سید من نمیدانم کدامیک از این دو مصیبت را تحمل کنم مفارقت شما ! و یا متهم کردن مردم مرا بقتل تو ؟ آنحضرت گوشه چشم را بسوی مامون گردانیده فرمود :

ای امیرالمومنین با ابو جعفر مقصود فرزند آنحضرت امام نهم بود . ) بجای من خوش رفتاری کن زیرا عمر تو وعمر او نزديك بهم است (1) احتمال دارد که اشاره بر این باشد که دوره زندگی حضرت جواد ٤ و مامون هر دو نزديك بهم باشند زیرا فوت حضرت ابو جعفر جواد اول ذی قعده سال ۲۲۰ در بغداد و دو سال و نیم پس از درگذشت مامون بوده است و مامون در سال ۲۱۸ در آسیای صغیر در گذشت .)

و در همین شب برای آنحضرت ساعتی از شب گذشته قضیه فاجعه شهادت اتفاق افتاد صبح گاهان مردم جمع شدند و گفتند: مامون با مکر و حیله آن حضرت را کشت. و برخی گفتند فرزند پیغمبر خدا کشته شد و حرفهای زیادی زده شد

مامون به محمد بن جعفر (ع) عموی حضرت رضا ع (که از خلیفه امان یافته و بخراسان آمده بود ) گفت برو و بمردم بگو جنازه حضرت رضا ٤ امروز بیرون نمیآید و ترسید که فتنه و شورشی بر پا شود .

محمد بن جعفر رفت و بمردمی که انتظار جنازه آن حضرت را داشتند گفت متفرق شوید امروز جنازه بیرون نمیآید مردم متفرق شدند . و امام را شبانگاه غسل دادند و کفن کردند و آنحضرت را برای تجلیل در نزدیکی پدرش هارون الرشید بخاک سپردند .

***

سید مؤمن شبلنجی مصری در نور الابصار از هر ثمة بن اعين (2) هرثمة بن اعین پیشخدمت خلیفه بود و بعد منصوب بخدمتکاری حضرت رضا ٤ شد) نقل میکند که مرا امام ابوالحسن رضا ٤ روزی طلبید و فرمود اى هر ثمة سفارشی بر تو دارم که باید مخفی بماند و تا زنده ام بکسی آشکار نکنی و اگر در حال حیات من بکسی بگوئی دشمن من خواهی بود من نیز قسم خوردم که تا آن حضرت زنده است بکسی آشکار نکنم فرمود ـ ای هرثمه رحلت و بازگشت من به نزد پدران و نیاکانم نزديك شده و بمن انار و انگور دانه شده میخورانند و من میمیرم و خلیفه تصمیم میگیرد قبر مرا پشت قبر پدرش هارون قرار بدهد ولی خدا با و قدرت نمیدهد و زمین برایشان سفت و سخت میشود و بیلها در آن کارگر نیفتد و از کندن آن عاجز گردند .

ای هرثمه بدان که جایگاه قبر من در سمت فلان از قبر هارون است وقتی من مردم و مرا تجهیز کردند سفارش مرا بایشان برسان و بگو وقتی مرا در تابوت گذاشتند و مامون خواست بمن نماز بخواند، در خواندن نماز تاخیر نماید که شخصی در جامه عربی شتر سوار از طرف صحرا پیدا شود ، و شترش را لحظه ای میخواباند پیاده میشود و بمن نماز میخواند ، آنوقت شما هم با او نماز بخوانید وقتیکه از نماز فارغ شدند و مرا به مدفن معین بردند مقدار کمی از زمین بکن قبری آماده ظاهر میشود که در ته آن آب سفید میجوشد ، چون سنگها را برداشتند آب فرو می رود بعد از فرو رفتن در همان جا مرا بخاك بسپارید.

هرثمه میگوید همه پیش بینی ها و حرفهای امام عیناً ظاهر شد

148

ابن بابویه و دیگران بوسیله ابو الصلت هروی از حضرت رضا ع نقل کرده اند که فرمود:

«بدترین خلایق دوره من مرا بازهر جفا میکشد و در بلاد غربت دفن میکند با خبر باشید هر کس مرا زیارت نماید خداوند اجر هزار شهید و هزار نفر صدیق و هزار تاج معتمر و هزار مجاهد با وکرامت فرماید و در قیامت با ما محشور و در زمره ما محسوب و در بهشت با ما همنشین خواهد بود. »

181