ولادت و تربیت حضرت علی بن موسى الرضاء
امام علی بن موسى كاظم بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن على السجاد بن حسین فرزند شهید علی بن ابیطالب در مدینه منوره در سال ۱۴۸ (الارشاد ٫ شيخ مفيد ٫ ص ۳۰۴) هجری قمری به دنیا آمد.
به روایت شیخ صدوق حضرت امام در روز پنجشنبه یازدهم ربیع الاول سال ۱۵۳ هجری قمری ۵ سال بعد از شهادت امام صادق بدنیا آمد. (عيون اخبار الرضا الله ٫ شيخ صدوق ص ۱۸)
على بن موسى الرضا از تبار پیامبر و وارث اهل بیت پیامبر در زمان خودش بود. پدرش موسی بن جعفر امام عصر در زمان دولت بنی عباس و دوران خلافت ابی جعفر منصور میزیستند تا این که در زندان سندی بن شاهک رئیس پلیس هارون الرشید در شهر بغداد مسموم و شهید شدند.
مادر حضرت علی بن موسى الرضا کنیزی بنام تکتم بود که در نزد حمیده مادر موسی بن جعفر خدمت میکرد به خاطر اخلاق نیکو تعهد وادب بالایش از او خوشش آمد و او را به پسرش موسی بن جعفر بخشید تا با او ازدواج کند و آرزو داشت تا خداوند فرزند صالحی از آنها بوجود آورد که مایه خوشحالی او شود. الصولی در حدیثی شنیدم عون بن محمد کندی در روایتی گفت
از ابا الحسن علی بن میثم - که هیچ کس به مسایل ائمه اخبار و ازدواجهای ایشان به اندازه او آشنا نبود.
شنیدم که میگفت حمیدة المصفاة يعنى مادر امام موسی بن جعفر که از اشراف و بزرگان عجم به شمار می رفت کنیزی بنام «تکتم» خریداری نمود.
تکتم از نظر عقل و دین و ادب و احترام نسبت به بانوی خود حمیده بهترین زنان محسوب میشد ادب تکتم به اندازه ای بود که در تمام مدتی که خدمتگزار حمیده بود به احترام او در مقابلش ننشست. بنابراین حمیده به فرزندش موسی بن جعفر اظهار داشت:
فرزندم تکتم کنیز خوبی است و بهتر از او هرگز ندیده ام و تردید ندارم که خدای متعال نسل وی را اگر نسلی داشته باشد - آشکار خواهد فرمود من تکتم را بتو بخشیدم. بنابراین در حق وی به خیر و نیکی سفارش کن وقتی تکتم حضرت رضا را برای موسی بن جعفر بدنیا آورد او را طاهره نامید.
راوی در ادامه گفت حضرت رضا در آغاز تولد توانمند بود و شیر زیادی می نوشید به همین جهت مادرش تکتم گفت با معرفی زن شیردهی برای شیردادن فرزندم به من کمک کنید به وی گفته شد آیا شیرت کفاف او را نمی دهد؟
تکتم گفت به خدا سوگند خواهش من از کم شیری نیست بلکه از این رواست که خود را به ذکر و دعا و نمازی ملزم کرده ام که از زمان وضع حمل کاهش پیدا کرده است.
حاکم از قول الصولی اضافه کرد راز این که نام مادر علی بن موسی تکتم است سروده شاعر در مدح او میباشد آگاه باش که بهترین مردم از نظر ذات و پدر وقبیله و نیاکان علی بزرگوار است آن حضرت را که هشتمین اختر آسمان دانش حکمت امامت و حجت خدا بر خلق است تکتم به ارمغان آورده است. ( عیون اخبار الرضا ا جلد ١ ص ١۴)
مورخین برای مادر امام رضا نامهای دیگری نیز ذکر کرده اند و هیچ اشکالی ندارد که نام نامی آن بانوی گرامی تکتم باشد. اسمهای دیگری که برای مادر امام رضا نقل کردند عبارت است از نجمه ،اروی سکن ،شمان خیزران شقراء النوبيه و بالاخره تكتم.
تكتم آخرین اسمی است که مورخین برای آن بانوی گرامی نقل کرده اند. اما امام موسی بن جعفر بعد از این که از او فرزند برومندش امام رضا را بدنیا آورد او را طاهره نامگذاری کرد.
امام رضا در سایه پدر بزرگوارش رشد و نمو کرد و علوم و معارف و اخلاق و تربیتی را که آن حضرت از پدران ارجمندش به ارث برده بود از وی دریافت نمود به همین جهت شایستگی مقام ،ارشاد پیشوایی و امامت را به نحو احسن کسب کرد. سرپرستی و تغذیه فکری مکتب اهل بیت را با دانش و بینشی که داشت بر عهده گرفت و موقعیت رهبری و پیشوایی بردل و جان مسلمانان را بدست آورد.
آن حضرت حدود ۳۵ سال در سایه پدر زیست و از خرمن فیضش خوشه ها چید.