عبادت حضرت علی بن موسى الرضا

عبادت همان اخلاص در راه خدا و توجه به سوی او و از بین بردن هواهای نفسانی و دیدن همه چیز و هر لذتی در ذات اقدس خداوند است یک عابد مخلص و راستین را هوای نفس برای ارتکاب معاصی و گناهان در فشار قرار نمیدهد چون او خود در اختیار خداوند قرار داده و مشتاق حل شدن در ذات خداوندی است و همیشه در راه نزدیکی به خداوند سبحان و انجام اعمال خیر جهت رضای او میکوشد. خداوند به اهل بیت منت نهاده که بهترین کسان در عبادت خدا و معرفت و بزرگی و دوستی خداوندمنان بعد از رسول خدا بودند و این نزدیکی و تقرب به خدا را گاهی از راه شوق و اخلاص و گاهی از راه مبارزه و جهاد در راه او گاهی از راه انجام فرائض دینی و سنتها و طاعتها گاهی از راه دوری از معاصی و گناهانی که انسان را در گمراهی فرو میبرد به اثبات می رساندند.

درباره امام علی بن موسی الرضا روایت کنندگان میگویند او عابدترین مردم در زمان خود و بالاترین آنها در پارسایی و تقوا بود تا جایی که دشمنان آن حضرت هم بدان معترف بودند و نمیتوانستند آنرا انکار کنند حتی مأموران عباسی هم در متن بیعت با آن حضرت شهادت میدهند این محبت خداوند است که کسی را برای ولیعهدی انتخاب نماید که هوادار دینش و رهبری برای امتش از بهترین کسان در دیانت و پارسایی و دانش و شایسته ترین کس برای کسب رضای خدا باشد. که بهترین کس برای این امر علی بن موسی الرضا که از نظر فضیلت و دانش بالا و پارسایی و ساده زیستی آشکار و بیزاری اش از دنیا زبانزد میباشد که همه بر امتیاز ایشان منتفق و همدل و همزبان میباشند و به خاطر این او را برای ولیعهدی در نظر گرفتیم (الفصول المهمة ٫ ص ۲۵۸) این گفتار درباره حضرت امام از زبان مأمون حقیقتی بود در حالیکه ایشان در عبادت و همراهی قرآن خدا و پایبندی به آن نمونه بودند بطوریکه کلام آن حضرت و جوابشان و مثالهایشان همگی بر گرفته از قرآن بود.

آن حضرت قرآن را در سه روز ختم میکردند و فرمود اگر میخواستم آنرا زودتر ختم کنم میتوانستم ولی از هیچ آیه ای نگذشتم مگر آنکه به آن فکر کردم و درباره شأن نزول آن فکر میکردم و به خاطر این مسائل کل قرآن را در سه روز ختم می کردم. (عيون اخبار الرضا ٫ جلد ۲ ٫ ص ۱۸۰) رجاء بن ابی الضحاک که همیشه در سفرها ملازم حضرت بودند. درباره عبادت و تقوای ایشان میگوید با حضرت امام رضا از مدینه به (مره) مسافرت می کردم به خدا که کسی را از او با تقواتر ندیدم و هیچ کس از او بیشتر خدا را یاد نمی کرد و هیچ کس مانند او از خدا نمیترسید. نماز صبح را به ظهر متصل میکرد همیشه در جایگاه نماز خداوند را تسبیح میکرد و مشغول ذکر و حمد و صلوات بر پیامبر بود تا آفتاب در میآمد پس از آن سجده ای می رفت تا نیمروز سپس بر مردم ظاهر می شدند و با آنان سخنان میگفتند تا پایان روز (عيون اخبار الرضا ٫ جلد ۲ ٫ ص ۱۸) اخلاص در عبادت و خود را در اختیار عبودیت خداوند سبحان قرار دادن مراد از عبادت است و امام رضا همیشه به تنهایی عبادت میکردند و ملزومات عبادت خود را تهیه میکردند و از هیچ کس کمک نمی گرفتند. الوشاء میگوید بر علی بن موسی الرضاء وارد شدم و در دستش آفتابه ای بود جهت وضو گرفتن خم شدم تا از دستش بگیرم قبول نکرد گفتم چرا نمی گذاری کمک کنم؟ آیا نمیخواهی من ثواب ببرم؟ گفت تو ثواب ببری و من نه؟ گفتم چطور؟ گفت آیا نشنیدی خداوند عزوجل میفرماید: «هر کس کاری را جهت خداوند انجام میدهد پس عمل نیکو انجام دهد و کسی را در عبادت خدا شریک نسازد و من داشتم وضو میگرفتم و این عبادت است و نمیخواهم کسی در این کار با من شریک باشد و شبانگاهان در محراب نماز و در حال تسبیح طولانی بودند و جایگاه ذکر و مناجات و تضرع به خداوند بود و کسانی که هم زمان ایشان بودند همگی به بیداری در شب و عبادت به خالق و معبود خویش شهادت می دادند. در رابطه با عبادت و ارتباط ایشان با خداوند آمده است که حتی در رختخواب نیز قرآن تلاوت میکردند و اگر در آیه ای نامی از بهشت برده میشد آنرا از خدا درخواست میکرد و اگر نامی از دوزخ برده میشد گریه میکرد و از خدا دوری از آن را می خواست. ( عيون اخبار الرضا ٫ جلد ۲ ٫ ص ۱۸۰) همچنین ابراهيم بن العباس الصولى معاصر حضرت امام رضا در وصف امام میگوید در شب کم خواب بودند و بسیار شب زنده دار و بیشتر شبها را تا صبح بیدار می ماند و اکثر اوقات روزه دار و در ماه حداقل سه روز را روزه میگرفتند همیشه از مردم دستگیری می کردند و در خفای شبهای تاریک به فقرا کمک میکردند و هر کسی بگوید از او بهتر دیده است باور نکنید. (همان مدرک ٫ ص ۱۸۴)

و در جای دیگری میگوید ایشان در محراب نماز مشغول تضرع و مناجات بود و در نیمه شب بیدار میماندند و تا صبح مشغول تسبيح وذكر واستغفار بودند سپس وضو می گرفتند و برای نماز شب بپا میخاستند هشت رکعت نماز میخواندند و در هر رکعت یکبار سلام میدادند در رکعت اول الحمد را قرائت میکردند و در رکعات بعد سی بار قل هو الله را قرائت میکردند و سپس نماز جعفر بن ابی طالب را که چهار رکعت بود و در هر رکعت سلام و قنوت قبل از رکوع داشت میخواندند و بعد از تبسیح نماز شب را می خواندند سپس دو رکعت باقیمانده را که اولی الحمد و سوره الملک و در دومی الحمد وهل اتى على الانسان را میخواندند.

سپس بلند میشدند و دور کعت شفاعت میخواندند در هر رکعت «الحمد» یکبار و «قل هوالله» سه بار و در رکعت دوم قنوت سپس نماز وتر، در رکعت اول الْحَمْدُ لله یكبار و قل هو الله سه بار و قل اعوذ برب الفلق يکبار و قل اعوذ برب الناس یکبار و در قنوت قبل از رکوع میخواندند

اللهمَّ صَلِّ على محمد و آل محمد اللهم اهدنا في فيمن هديت و عاقنا . عاقبیت و تولنا فيمن تولیت و بارك لنا فيما أَعْطَيْتُ و قنا شر ما قضيتُ فاتک تقضى وَ لا تَقْضَى عَلَيْكَ امَّهُ لا ينزل من واليت ولا يفر من عاديت تَبارَكْتُ رَبَّنا وتعاليت

سپس استغفار میکردند و طلب توبه میکردند و پس از سلام مینشستند و مشغول تعقیبات نماز میشدند و وقتی نزدیک فجر صبح میشد دو رکعت نماز فجر می خواندند در رکعت اول «الحمد» و «قل یا ایها الکافرون و در رکعت دوم «الحمد» و قل هوالله احد را میخواندند و پس از طلوع فجراذان اقامه میکردند و دو رکعت نماز صبح میخواندند و پس از نشستن به تعقیبات نماز می پرداختند تا طلوع آفتاب آنگاه دو رکعت سجده شکر بجا میآوردند تا مقداری از روز (بحار الانوار ٫ مجلسي ٫ جلد ۳۹ ص ۹۳) چنین است که امام را شخصیتی در می یابیم که عشق به خداوند را در وجود خود عجین ساخته و همیشه یاد خدا و علاقه به ذات احدی را برای آیندگان و رهروانش به مقصد ظهور رسانده است و سعادت خود را در نزدیکی به خدای متعال دیده است.