در شرح برگزیدن مأمون حضرت امیرالمؤمنین را برخلفاء در مجلسی در مرو
از ریان بن صلت روایت است که گفت : حضرت رضا - عليه السلام - در مرو حضور یافت در مجلسی که مأمون و گروهی از دانشمندان عراق و خراسان حاضر بودند مأمون گفت : خبر دهید مرا از معنی این آیه :
«ثم أورَثْنَا الكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا». (۲)(سوره فاطر، آیه ۳۱)
پس به ارث دادیم کتاب را به آن کسانی که از بندگان خود برگزیدیم.
مقصود از این بندگان که خداوند آنها را برگزیده و قرآن را به آنان بعد از امت گذشته به ارث داده کیانند؟
دانشمندان گفتند : خداوند اراده فرموده از بندگان برگزیده جمیع امت را مأمون عرض کرد : یا ابا الحسن شما چه می فرمائید؟
حضرت رضا - علیه السلام - فرمود: من چنین نمیگویم که آنها گفتند ولکن می گویم خداوند اراده فرموده از بندگان برگزیده خصوص عترت طاهره و خاندان پیغمبر است.
مأمون عرض کرد: چگونه عترت مقصود است نه تمام امت؟
پس حضرت رضا - علیه السلام - فرمود: اگر مقصود تمام امت بود می بایست تمام امت به بهشت روند زیرا خداوند به دنبال آیه فرموده است : «فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالخَيْرَاتِ بِاذْنِ اللَّهِ ذَلِكَ هُوَ الفَضْلُ الكَبير».
برخی از آنها به خود ستم کنند و برخی به عدالت رفتار کنند و برخی در نیکوئیها سبقت گیرند به اذن خداوند.
باز در آیه ۳۲ همان سوره (۳۵) : «جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا يُخْلُونَ فِيهَا مِنْ أَساوِرَ مِن ذَهَبٍ وَلُؤْلُوا وَلِبَاسُهُم فِيهَا حَرِيرٌ».
بهشت های جاوید که وارد شوند و زینت کنند در آنجا از دست بند طلا و مروارید و لباسهای حریر و دیبا.
پس بنابراین شما لازم آید این سه طائفه امت که بعضی دائماً گناه میکنند جمیعاً در بهشت باشند؟ پس مقصود جمیع امت نباشند بلکه وراثت مختص به عترت طاهره است و آنها در بهشت پر نعمت باشند دائماً که خداوند وصف فرموده در قرآن :
«إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهَ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ البَيتِ وَيُظْهِرَكُمْ تَطْهِيراً.» (۱) ( سوره احزاب، آیه ۳۴.)
همانا خدا میخواهد پلیدی گناه را از شما خداندان پیغمبر پاک گرداند پاک گردانیدنی و همانهایند که رسول خدا صلى الله عليه وآله - درباره شان فرموده :
«إِنِّي مُخَلِفُ فِيكُمْ ثِقلين كِتابَ اللهِ وَعِتْرَتي أَهْلَ بَيْتِي أَلَا وَإِنَّهُمَا لَن يَفْتَرقا حَتَّى يَرِدَا عَلَى الحوض».
راستی من در میان شما بجای خود میگذارم دو چیز سنگین و گران یکی کتاب خدا (قرآن) و دیگری خاندان و اهل بیت منند؟ و اینها هرگز از هم جدا نشوند تا سر حوض کوثر در روز قیامت به من برسند شما نیک بنگرید ای مردم چگونه پس از من با آن دو رفتار میکنید؟ ای مردم به آنها چیزی نیاموزید، زیرا آنها از شما داناترند؟
دانشمندان عرض کردند : یا ابوالحسن به ما بفرمائید که عثرت همان آل رسول هستند؟ یا غیر آل رسول؟
پس حضرت رضا - علیه السلام - فرمود : عترت همان آل رسول هستند.
دانشمندان عرض کردند: پس چرا از رسول خدا نقل شده که فرموده امتم همه آل منند و اینان همه اصحاب و یاران پیغمبرند که بر طبق خبر معروفی که نتوان ردش کرد آل محمد - صلى الله عليه وآله - امت او هستند؟
پس حضرت ابوالحسن فرمود: به من بگوئید آیا صدقه بر آل محمد - صلى الله عليه وآله - حرام است یا نه؟
عرض کردند : آری حرام است.
حضرت فرمود : آیا صدقه بر همه امت حرام است؟
عرض کردند : نه. امام رضا - علیه السلام - فرمود : این است فرق میان امت و آل محمد - صلى الله عليه وآله . وای بر شما کجا رفتید؟ شما پشت به قرآن کردید؟ زیرا خداوند می فرماید :
أَفَنَضْرِبُ الذِّكْرَ صَفْحاً إِنْ كُنْتُمْ قَوْماً مُسْرِفُونَ» (۱)( سوره زخرف، آیه ۵)
آیا بخاطر اینکه شما مردمی اسرافگرید قرآن را از شما برگردانیم.
و طهارت مخصوص به برگزیدگان و هدایت یافتگان است نه درباره دیگران؟
عرض کردند : یا ابا الحسن از کجا می گوئی؟
پس حضرت فرمود: از گفته خداوند در سوره حدید آیه ۲۶ :
«وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً وَإِبْرَاهِيمَ وَجَعَلْنَا في ذُرِّيَتِهما النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ فَمِنْهُمْ مُهْتَدٍ وَكَثِيرٌ مِنْهُم فَاسِقُونَ».
و به تحقیق فرستادیم نوح و ابراهیم را به رسالت و نبوت و کتاب را در اولاد آن دو قرار دادیم پس بعضی از ایشان هدایت یافتند و بسیاری از ایشان فاسقانند.
پس وراثت پیغمبری و کتاب مخصوص مهتدین و راه یافتگان است نه فاسقان و بیرون رفتگان از راه حق آیا شما نمی دانید که نوح از پروردگارش
درخواست کرد :
«فَقَالَ رَبِّ إِنَّ ابْنِي مِنْ أَهْلي وَإِنَّ وَعْدَكَ الحَقَّ وَأَنْتَ أَحْكَمُ الحَاكِمِينَ» (١)( سوره هود، آیه ۴۷.)
پس (نوح) عرض کرد پروردگارا پسر من (کنعان) از اهل من بود و تو وعده فرموده بودی که اهلت را نجات دهم از غرق شدن و او هلاک شد و حقیقه وعده تو راست است و تو حکم کننده ترین حکم کنندگانی.
پس خداوند در جوابش فرمود:
« وقال يانوح إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّه عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ فَلَا تَسْتَلْنِ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّي أَعِظُكَ أَنْ تَكُونَ مِنَ الجَاهِلِينَ (٢)(سوره هود، آیه ۴۸)
ای نوح پسر تو از خاندان تو نبود او کردارش ناشایسته بود، پس درخواست مکن آنچه را از برای تو نیست به آن علم و دانائی بدرستی که من پند می دهم ترا که نبوده باشی از نادانان .
پس مأمون عرض کرد : آیا خداوند عترت را برتری داده بر سایر مردم؟
پس حضرت ابو الحسن عليه السلام فرمود : راستی که خداوند متعال بیان
فرموده برتری عترت را بر دیگران در قرآن کتاب محکم خود. مأمون عرض کرد: این در کجای کتاب خدا است؟
امام رضا - علیه السلام - فرمود: در سوره آل عمران آیه ۳۰ :
«إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنوحاً وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ على العالمينَ ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ».
راستی خداوند برگزید آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان فرزندان بعضی بر بعضی.
و خداوند در جای دیگر فرموده :
« أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الكِتَابَ وَالحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُم مُلْكًاً عَظِيماً». (۱)( سوره النساء، آیه ۵۷)
یا حسد میبرند مردم بر آنچه خداوند از فضل خود به آنها داده (حسد می برند یهودان و کافران بر محمد و آل محمد صلى الله عليه وآله . ) هر آینه به آل ابراهیم که محمد و آل محمد باشند کتاب قرآن و حکمت که نبوت و امامت است عطا کردیم و به آنها سلطنت بزرگ دادیم اطاعت برگزیدگان پاک است و مقصود سلطنت وجوب اطاعت کردن مردم از آنها.
سپس روی سخن را با دیگر مؤمنان کرد و فرمود :
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُو الرَّسُولَ وَأُولَى الْأَمْرِ مِنْكُم». (۲)(سوره النساء، آیه ۶۲)
ای کسانی که ایمان آوردید فرمان برید خدا را و اطاعت کنید پیغمبر را و صاحب الامر خود را یعنی کسانی که کتاب و حکمت به آنها ارث رسیده و از این جهت محسود دیگران واقع شدند) بقول خداوند :
«أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الكِتَابَ وَالحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُم مُلْكَاً عَظِيماً».
یعنی اطاعت کردن از برگزیدگان و پاکیزگان پس مراد از سلطنت و ملک اطاعت از ایشان است. (۱)( عيون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۱۸۱ - ۱۷۹)
پس دانشمندان عرض کردند: آیا خداوند در قرآن اصطفا را تفسیر فرموده است؟
حضرت رضا علیه السلام - فرمود : اصطفا را در ظاهر قرآن به غیر از باطن در دوازده جا تفسیر فرموده.