بهداشت و نظافت
دین اسلام موضوع نظافت و بهداشت را در تمام موارد قابل توجه قرار داده و آن را در بیشتر مسایل همراه ساخته است. پس باید به سفارشات اسلامی در این راستا توجه کامل شود. به ویژه کسانی که در اجتماع زندگی مینمایند برای حفظ حقوق دیگران باید این موضوع را بیشتر مورد نظر قرار دهند.
شستن دستها
نقل شده که امام رضا پیش از خوردن غذا دستان خود را می شست ولی خشک نمیکرد و پس از غذا خوردن نیز دستان خود را می شست و با حوله خشک میکرد.(۱)( وسایل الشیعه ۴۷۶٫۶)
مسواک زدن
یکی از دستورات بهداشتی ،اسلام مسواک زدن میباشد. معمر بن خلاد گوید: هنگامی که حضرت رضا در خراسان بود، آنگاه که نماز صبح را بجا می آورد در سجاده خود می نشست تا هنگامی که آفتاب طلوع میکرد سپس برای آن جناب یک کیسه سر بسته که در آن تعدادی مسواک قرار داشت حاضر می کردند و با آنها مسواک می کرد.(۱)(مسند الامام الرضا ۳۹٫۱)
در روایتی چنین می خوانیم:
امام رضا اهل بهداشت بود دست و دهان خود را می شست دندانها را هر روز مسواک میکرد از این رو ظرفی داشت که همواره انواع مسواکها در آن قرار گرفته بود. (۲)(مسند الامام الرضا ٣٩٫١؛ من لا يحضره الفقيه ٣١٩٫١)
آراستن خود
حسن بن جهم گوید: امام رضا را بسیار آراسته دیدم. پرسیدم: آیا خضاب (آرایش کرده ای؟
حضرت فرمود: آری با حنا یا کتم نوعی گیاه آرایش کرده ام آیا نمی دانی که این کار سود فراوانی دارد؟
زیرا زن دوست دارد در تو همان زینت را ببیند که تو دوست داری در او ببینی، چه بسا زنانی که از جاده مستقیم عفت خارج شدند و فاسد گشتند که سبب آن کم توجهی شوهرانشان به نظافت و آرایش خود بوده است. (۱)(وسائل الشيعه ۱۸۳٫۱۴ باب ۱۴۱ )
رفتن به حمام
بهداشت و نظافت ظاهر و بدن از نظر امام رضا از اهمیت ویژه ای برخوردار میباشد و کثیفی و پلیدی نکوهیده و زشت سبب خشم الهی میگردد. پس شستشوی بدن که رکن و پایه و اساس بهداشت میباشد باید همواره انجام شود.
امام رضا در همین راستا چنین می فرماید:
حمام و شستشو باید یک روز در میان انجام شود. (۲)(فروع کافی ۴۹۶٫۶)
استفاده از سبزه زار
امام رضا همواره سبزه را دوست میداشت و علاقمند بود در محیط سبز قدم زند و از هوای سالم استفاده کند.( ۳)(وسایل الشیعه ۴۷۶٫۶ )
استفاده از عطر
پیشوایان دینی افزون بر این که دستورات اسلامی را برای پیروان اسلام بیان میکردند در عمل خود نیز پیشگام بوده اند. یکی از کارهایی که در روایات بیشماری سفارش شده این است که مسلمانان از بوی خوش به ویژه عطر استفاده کنند. از این رو در روایتی چنین میخوانیم .
برای مردان سزاوار نیست که هر روز بوی خوش استفاده نکنند پس اگر هر روز نتوانست یک روز در میان و اگر باز هم نتوانست در هر روز جمعه عطر بزند و آن را ترک ننماید. (۱)(وسائل الشيعه ۱۸۳٫۱۴ باب ۱۴۱)
از این جهت حضرت رضا در دیدار خود با مردم سعی میکرد که آنان را با لباسی پاکیزه و با عطر و بوی خوش دیدار نماید. و همانند جد بزرگوارش بوی خوش را دوست داشت و همواره مبلغی را برای تهیه عطر و بوی خوش اختصاص می داد.
از این رو نقل شده که آن حضرت مشک می خرید و به محاسن خود می مالید. (۲)(بحار الانوار ۱۰.۳٫۴۹)
هزینه برای تهیه عطر
میسر بن محمد گوید روزی خدمت امام جواد رسیدم، و سؤالاتی نمودم از جمله پرسیدم درباره تجارت مشک و همانند آن چه می فرمایید؟
امام فرمود: پدرم امام رضا مشک استفاده می کرد و حتی بهترین عطر را از خارج برای ایشان می آوردند، به گونه ای که فضل بن سهل وزیر مامون به پدرم گفت مردم بر شما ایراد میگیرند، و این کار شما را ناپسند می دانند.
پدرم در پاسخ وی فرمود یوسف صدیق الله از بهترین پارچه ها لباس تهیه میکرد.
فرمانروایی او ضرب المثل شد در حالی که وی پیامبر بود و در پیشگاه خداوند دارای مقام و منزلت بود این کارهای او از مقام نبوتش نکاست. (۱)(بحار الانوار ۱۰۳٫۴۹؛ به نقل کافی ۵۱۶٫۶ با اختلاف در عبارت )
استفاه از نعمتها در قرآن خداوند در قرآن
چنین می فرماید:
«قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَ الطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ أمَنُوا فِي الْحَيَوةِ الدُّنْيَا خَالِصَةٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ... .(٢)(الاعراف ٫ ٣٢)
ای پیامبر بگو چه کسی زینتهای خدا را که برای بندگان خود آفریده حرام کرده است و مصرف روزی حلال و پاکیزه را منع کرده است؟ بگو این نعمتها در دنیا برای اهل ایمان است و خالص آنها لذت كامل بدون درد و رنج و نیکوتر از آنها در آخرت برای اهل ایمان خواهد بود.
صولی از نیاکان پدری خود چنین نقل میکند:
من از جمله کنیزانی بودم که ما را از کوفه برای مأمون خریداری کردند، مأمون مرا به حضرت رضا بخشید هنگامی که از اخلاق و رفتار حضرت رضا از او پرسیدند گفت:
آنچه از آن حضرت در خاطرم مانده این است که آن بزرگوار در خانه خود عود هندی میسوزانید و بر لباسهای خود گلاب خالص و مشک می زد.(۱)(عیون اخبار الرضا ۱۷۹٫۲ ح ۳)
حسن بن جهم گوید:
ابی الحسن الرضاء به سوی من آمد از او بوی عطر و عود استشمام کردم. (۲)(بحار الانوار ۱۰۴٫۴۹؛ به نقل از کافی ۵۱۸٫۶)
استفاده از بوی خوش در عبادات
در عبادات نیز استفاده از بوی خوش سفارش شده که می توان مهمترین علت آن را این چنین دانست که انسان در هنگام عبادت در پیشگاه پروردگار باید با بهترین حال و آراسته ترین سیما باشد.
دیگر این که ملائکه و نیروهای معنوی و ماموران الهی که متوجه نماز و عبادت انسان میباشند از بوهای خوش تغذیه میکنند و این کار سبب جذب و توجه بیشتر آنان میگردد و از جهاتی در عمل موثر است.
امام رضا در روایتی می فرماید:
جایگاه امام صادق در مسجد از بوی خوش و جای سجده ایشان شناخته میشد. (۱)( مکارم الاخلاق ۴۴)