. تفسير « أو لَمْ تُؤْمِنْ قَالَ بَلى ...».(سوره بقره، آیه ٢٦٠.)

صفوان بن یحیی گوید از حضرت رضا پرسیدم: ابراهیم از خداوند پرسید به من بنمایان چگونه مردگان را زنده می کنی؟

خداوند فرمود مگر ایمان نیاورده ای گفت: چرا می خواهم دلم اطمینان پیدا کند.

مگر ابراهیم شک داشت که خداوند مردگان را زنده می کند؟ فرمود:

لَا كَانَ عَلَي يَقِينِ وَ لَكِنَّهُ أَرَادَ مِنَ اللَّهِ الزِّيَادَةَ فِي يَقِينِهِ.

ابراهیم شکی نداشت بلکه میخواست یقینش زیاد شود.(ر.ك: المحاسن ٢٤٧:١ - ٢٤٩؛ تفسیر عیاشی ١٤٧:١ ح ٤٧٢؛ تفسیر صافی ۲۹۱:۱؛ بحار ۱۲ : ۷۱ ح ۲۱؛ تفسير نور الثقلين ٢٧٥:١ ح ١٠٨٧)

تفسير وَلا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَ تُدْلُوا بِها إِلَى الْحُكَّامِ» (سوره بقره، آیه ۱۸۸)

حسن بن علی گوید: در نامه ای که ابو الاسد برای حضرت رضا لا نوشته و جوابی که امام ها به خط خود برای او نوشته بود خواندم. 

سائل پرسیده بود تفسیر «وَ لا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَ تُدْلُوا بها إِلَي الْحُكام» را بیان فرمائید.

امام رضا در جواب آن فرمود:

الحكَامُ القُضَاةُ، ثُمَّ قَالَ كَتَبَ تَحتَهُ هُوَ إِن يَعْلَمَ الرَّجُلُ أَنَّهُ ظَالِمٌ عاصي، هُوَ غَيْرَ مَعذُور فِي أَخذِهِ ذَلِكَ الَّذِي حَكمَ لَهُ بِهِ إِذا كَان قَد عَلِمَ أَنَّهُ ظَالِمٌ.

مقصود از «حکام در آیه شریفه قضاه هستند، و در زیر نوشته بودند مردی خود میداند که ظلم و ستم میکند و در دعوی حقی ندارد و لیکن با دادن رشوه حکم را به نفع خود اخذ میکند و حقوق دیگران را پامال مینماید.(ر.ک: تفسیر عیاشی ١: ٨٥ ٢٠٦؛ بحار ٢٦٥:١٠١ ح ١٢.)

تفسير «فَإِمْسَاكَ بِمَعْرُوفِ أَوْ تَسْرِيحُ بِإِحْسانِ»(سوره بقره، آیه ۲۲۹ «طلاق طلاقی که رجوع و بازگشت دارد، دو مرتبه است؛ و در هر مرتبه باید به طور شایسته همسر خود را نگاهداری کند و آشتی نماید، یا با نیکی او را رها سازد و از او جدا شود.)

ابو القاسم فارسی گوید به حضرت رضا عرض کردم: قربانت گردم. خداوند متعال می فرماید: «فَإِمْسَاكَ بِمَعْرُوفِ أَوْ تَسْرِيحُ بِإِحْسان» مقصودش چیست؟ فرمود

 أما الأمساك بِالمَعْرُوفِ فَكَفَّ ايَذَي وَإِجباءُ النَّفَقَةِ، وَأَمَّا التسريحُ بَإِحْسَان، فَالطَّلَاقُ عَلَى مَا نَزَلَ بِهِ الكِتاب

 اما إمساك به معروف آن است که از آزار و اذیت کردن زن خودداری کند و نفقه او را بدهد و اما تسریح به احسان ایــن اســت

که او را طبق دستور خداوند طلاق دهد».(ر.ک: تفسیر عیاشی ۱۱۷:۱ ح ٣٦٥؛ وسائل الشيعه ١٣:٢١ ٥ ح ٢٧٧٢٦؛ بحار ١٥٥:١٠١ ح ٦٧؛ مسند الامام الرضا ٣١٦:١ - ٢٨ ؛ حياة الامام الرضا ٣٦٤:١.) 

. تفسير «فَنَظَرَةٌ إِلى مَيْسَرَة»(سورة بقره آیه ۲۸۰ و اگر بدهکار قدرت پرداخت نداشته باشد، او را تا هنگام توانایی، مهلت دهید!».)

عمر بن سليمان از مردی از اهل جزیره روایت کرده که گوید: مردی از حضرت رضا پرسید و گفت قربانت گردم خداوند متعال می فرماید «فَنَظِرَةٌ إِلى مَيْسَرَة» مرا از این «نظرة» مطلع فرما.

 آیا برای آن وقت معین هست که باید مدیون تا آن وقت مؤاخذه نشود، مردی از کسی قرض گرفته در صورتی که نه باغ و ملکی دارد که منتظر محصول آن باشد و نه از کسی طلبی دارد که وصول شود.

امام فرمود:

نعم يَنتَظِرُ بِقَدر مَا يَنتَهِي خَبَرُهُ إِلَى الإِمَامِ فَيَقْضَى عَنْهُ مَا عَلَيْهِ من سهم الغارِمِينَ، إِذَا كَانَ أَنفَقَهُ فِي طَاعَةِ اللَّهِ، فَإِن كَانَ أَنفَقَهُ فِي مَعْصِيَةِ اللَّهِ فَلَا شَيْءَ لَهُ عَلَى الْإِمَامِ.

منتظر میشوند تا خبر وضع مدیون تنگدست به امام برسد و هر گاه در نزد امام ثابت شد که وی قدرت پرداخت وام را ندارد از محل سهم غارمین بدهکاران که در بیت المال هست قرض او را می دهند.

 اگر آن وام را در اطاعت خداوند مصرف کرده امام می پردازد، و اگر در معصیت و نافرمانی پروردگار مصرف کرده باشد امام از پرداخت آن دین خودداری میکند.

راوی گوید عرض کردم پس تقصیر این مردی که وی را امین دانسته و قرض به او داده چیست و از کجا میدانست که وی مال را در طریق معصیت خرج میکند و یا در اطاعت خداوند مصرف می نماید؟

حضرت رضا فرمود:

يَسْعَى لَهُ فِي مَالِهِ فَيَرُدَّهُ وَ هُوَ صَاغِرُ.

کوشش میکند از مدیون چیزی بدست آورد و از او بگیرد.(ر.ک: تفسیر عیاشی ١٥٥:١؛ الکافى ٩٤:٥؛ المعتبر ۲: ٥٧٥؛ مختلف الشيعه ٣٧٦:٥.)