ولی عهدی

مأمون که در مرو بر تخت نشست برای فریب علویان و كاستن از بدبینی و قیامهای آنان امام را به مرو خواند، نخست به امام پیشنهاد خلافت کرد اما ایشان نپذیرفت، تأکید و پافشاری مأمون برای پذیرش امام دو ماه در مرو ادامه داشت که حاصلی نبخشید، آنگاه مأمون ولی عهدی خود را به امام پیشنهاد کرد و باز امام سرباز زد که با تهدید به قتل روبرو شد و علاوه بر آن خطر کشته شدن گروه فراوانی از شیعیان نیز در میان بود سرانجام امام با شرایطی که از جمله دخالت نکردن در امر حکومت و عزل و نصب ها بود پذیرفت در حالی که از شدت درماندگی میگریست بیعت با ولی عهدی امام در هفتم رمضان ۲۰۱ هجری انجام گرفت. مأمون حکم آنرا به دست خود نوشت امام نیز بر پشت برگه ی حکم متنی نگاشته است که در آن

نارضایتی خود و به سامان نرسیدن ولیعهدی را گوشزد فرموده است مأمون پس از آن شعار سیاه عباسیان را به سبز - شعار علويان - تغییر داد. امام در پاسخ «ریان»، که علت پذیرفتن ولی عهدی را پرسیده بود میفرماید: «خدا میداند که چقدر از این کار بیزارم .... مرا مجبور کردند ... من تحت فشار و اکراه بودم مأمون در پاسخ «حمید بن مهران» که با عتاب از او پرسیده بود. چرا علی بن موسى الرضا را ولی عهد کرده است، گفت: «این مرد از چشم ما دور بود مردم را به سوی خود جلب میکرد خواستیم ولی عهد شود تا هر چه مردم به سوی او جلب شوند، به نفع ما تمام شود، در ضمن با پذیرش ولی عهدی به ملک و خلافت ما نیز اعتراف کرده و شیفتگانش به پوچی ادعایش پی برند... حمید از مأمون خواست تا اجازه دهد با امام مناظره کند، مأمون اجازه داد، اما این مناظره به شکست عباسیان انجامید. (۱) (۱ زندگی سیاسی هشتمین امام علامه جعفر مرتضى - ترجمه دکتر خلیلیان)